موارد عدم اجرای قصاص

عدم اجرای قصاص یا سقوط قصاص یکی از مواردی است که در قانون نیز به آن اشاره شده است. در این زمینه ممکن است مواردی مانند شرایط اجرای قصاص، موارد سقوط قصاص و موانع منع قصاص نیز مطرح شوند. جرمی مانند قتل اگر به صورت عمدی باشد بر اساس قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات قصاص در نظر گرفته می شود. در این صورت قاتل باید قصاص شود؛ اما در این پروسه ممکن است شرایط خاصی نیز ایجاد شوند که مانعی برای قصاص باشند.

مجازات کسی که بر شخص دیگری جنایتی را وارد کرده باشد، در قانون مجازات اسلامی قصاص است. این مجازات دارای دو  نوع قصاص عضو و قصاص نفس می باشد. در خصوص اعمال مجازات قصاص باید شرایط اعمال نیز وجود داشته باشد. اگر قتل عمدی نباشد، نمی توان برای مجازات آن قصاص در نظر گرفت. ما در مقاله چگونه یک وکیل متخصص خوب انتخاب کنیم؟ مطالبی را در خصوص وکلای متخصص در زمینه های مختلف مانند قصاص مطرح کرده ایم.

در صورتی که قتل عمد صورت گرفته باشد، امکان اعمال قصاص وجود دارد. حکم از طریق مراجع قضایی صادر می شود و مجازات در این خصوص اعمال می شود. گاهی در قانون مجازات اسلامی امکان اعمال قصاص با وجود عمدی بودن عمل مجرم وجود ندارد! این مورد با نام سقوط قصاص شناخته می شود که ما در این مقاله به بررسی آن خواهیم پرداخت.

موارد عدم اجرای قصاص کدامند؟

به موارد عدم اجرای قصاص که با عنوان سقوط قصاص نیز از آن یاد می شود، در قانون مجازات اسلامی اشاره شده است. بر طبق قانون برای هر جرمی باید یک مجازات در نظر گرفت. قتل عمد نیز به عنوان یک جرم دارای مجازات مشخصی به نام قصاص است.

در صورت قتل نفس باید قصاص نفس صورت بگیرد. این نوع قصاص هنگامی اجرا می شود که محقق شود که قتل عمد صورت گرفته است. همچنین در این حالت قاتل هیچ کدام از عوامل رافع مسئولیت کیفری را دارا نباشد که با توجه به این موارد باید حکم قصاص اجرا شود.

بر اساس قانون مجازات اسلامی گاهی شرایطی پیش می آید که امکان اجرای قصاص حتی با وجود قتل نفس نیز وجود ندارد. عوامل سقوط مجازات قصاص در فقه مشخص شده اند. برخی از این موارد با عوامل سقوط مجازات قصاص در قانون دارای تطابق هستند و برخی دیگر نیز فقط در شرع وجود دارند. شرع در این رابطه مانند دیگر احکام مقرراتی را وضع کرده است. موارد عدم اجرای قصاص عبارتند از:

• عفو قاتل توسط اولیای دم
• صلح بین دو طرف
• مرگ قاتل
• مسلمان شدن قاتل
• عدم پرداخت مازاد دیه برای قصاص
• مالکیت حق قصاص

برخی از این موارد مانند صلح، عفو و گذشت اولیای دم و فوت قاتل به صورت قطعی می توانند موجبات سقوط قصاص را فراهم کنند. برخی دیگر مانند عدم پرداخت مازاد دیه، مالکیت حق قصاص و … ممکن است محل اختلاف باشند و در خصوص آنها تردید وجود داشته باشد. ما در ادامه به برخی از موارد سقوط قصاص اشاره خواهیم کرد.

عفو و گذشت اولیای دم

یکی از موارد بسیار رایج عدم اجرای قصاص گذشت اولیای دم است. هنگامی که حکم قصاص صادر می شود باید اجرا شود؛ اما در صورت وجود موارد سقوط قصاص، امکان اجرای آن وجود ندارد. یکی از موارد که در خصوص قتل عمد بسیار رایج است، گذشت ولی دم است. منظور از ولی دم کسانی هستند که ورثه مقتول محسوب می شوند.

ولی دم می توانند قاتل را ببخشد و قصاص اجرا نشود. گاهی اولیای دم یک تاریخ مشخص را برای قصاص مشخص می کنند و در صورت عدم پرداخت دیه قصاص اجرا می شود؛ اما در خصوص گذشت اولیای دم این قضیه متفاوت است. در واقع ولی دم بدون دریافت دیه، قاتل را می بخشد در نتیجه قصاص اجرا نمی شود. اولیای دم می توانند در هر مرحله ای که پرونده در حال بررسی در دادگاه است، بخشش را اعلام کنند.

فوت قاتل

یکی دیگر از موارد عدم اجرای قصاص، فوت قاتل است. گاهی قاتل از طریق قتل از نوع عمد فوت می کند. در این صورت اولیای دم نمی توانند درخواست دیه از دارایی قاتل داشته باشند و این امر موجب سقوط قصاص می شود. باید گفت که فرقی ندارد که قاتل چه زمانی فوت کند؛ چراکه این مورد تاثیری در اجرای مجازات نخواهد داشت.

برخی از موارد سقوط قصاص

در خصوص عدم اجرای قصاص مواردی در بالا ذکر شد. باید گفت که بر اساس قانون برخی شرایط وجود دارند که از اجرای حکم قصاص جلوگیری می کنند. در ادامه مواردی را که بر اساس قانون در صورت وجود آن ها حکم قصاص اجرا نمی شود را ذکر خواهیم کرد:

• در صورتی که قاتل پدر مقتول باشد! در این خصوص جد پدری نیز همین حکم را دارد و برای وی مجازات قصاص اعمال نمی شود.
• دیوانه و مجنون بودن مقتول موجب عدم اجرای قصاص می شود.
• در صورت مست بودن قاتل نیز حک قصاص اجرا نمی شود. البته باید ثابت شود که قاتل به قصد قتل مقتول مست نکرده باشد.
• در صورتی که مقتول غیر مسلمان باشد، قاتل قصاص نمی شود!

کلام آخر

در این مطلب به موارد عدم اجرای قصاص اشاره شد. در این راستا می توانید نسبت به دریافت مشاوره با وکیل باتجربه اقدام کنید. مواردی در شرع و قانون مجازات اسلامی در نظر گرفته شده اند که موجب عدم اجرای قصاص یا سقوط قصاص می شوند. یکی از رایج ترین این موارد، گذشت ولی دم است. در این صورت بر اساس قانون اولیای دم می توانند در هر مرحله ای از دادرسی نسبت به گذشت اقدام کنند.