منظور از قتل خطای محض چیست؟
جرم قتل علاوه بر آنکه از نظر قانونی یک جرم سنگین و نابخشودنی به شمار می آید، از نظر اسلام و شرع نیز یکی از بزرگترین و منفورترین گناه ها است؛ به طوری که در آیه شریفه 32 سوره مائده گفته شده هر کسی که انسانی را به جز قصد قصاص یا به کیفر فساد در زمین بکشد، گویا تمام مردم را کشته است. حال جدای از تمام این مسائل، باید گفت که جرم قتل از جمله جرم هایی به شمار می آید که قصد شخص گناهکار و نوع قتلی که انجام می دهد، می تواند در نوع و میزان مجازات تاثیر داشته باشد. قتل خطای محض، قتل عمد و قتل شبه عمد سه نوع مشخص شده از قتل در قانون مجازات اسلامی هستند که در این مقاله از دادخواه وکالت تصمیم داریم در رابطه با نوع اول که اشاره شد، یعنی قتل خطای محض صحبت کنیم تا با مسائل مربوط به آن آشنا شوید.
قتل خطای محض چیست؟
قتل یک کلمه عربی می باشد که در لغت معنای آن کشتن و سلب حیات از یک شخص مشخص شده است. حال گاهی اوقات افراد این کار را از روی قصد و با برنامه ریزی قبلی انجام می دهند که چنین قتلی از نوع عمد خواهد بود. در برخی دیگر از شرایط، قتل از نوع شبه عمد خواهد بود که قاضی پرونده باید با بررسی شواهد و شرایط چنین تشخیصی را بدهد. اما گاهی اوقات شرایط به گونه ای است که فرد مرتکب یا همان قاتل، هیچ قصدی مبنی بر انجام قتل نداشته است، اما با توجه به اتفاقاتی که رخ می دهد باعث مرگ شخص دیگری می شود. برای مثال می توان به زمانی اشاره کرد که یک فرد به قصد شکار تیری را رها می کند، اما تیر بجای اصابت با حیوان به انسان می خورد و باعث مرگ او می شود. چنین قتلی به عنوان قتل خطای محض شناخته خواهد شد.
در چه مواقعی قتل از نوع خطای محض است؟
حال شاید برای شما سوال پیش آید که قتل باید در چه حالت و زمانی اتفاق بیفتد که از نوع خطای محض به شمار آید که در پاسخ به این سوال می توان به ماده 292 قانون مجازات اسلامی استناد کرد. مطابق با این قانون قتل در موارد زیر از نوع خطای محض خواهد بود:
- مورد اول به حالتی مربوط می شود که مرتکب جرم، قتل را در حالت بیهوشی، مستی، خواب و مانند این شرایط انجام داده باشد. البته باید گفت این مورد استثنائاتی نیز دارد؛ یعنی اگر شخص بداند اقدامی که قرار است انجام دهد منجر به مرگ شخص دیگر می شود و باز آن اقدام را انجام دهد، قتل دیگر قتل خطای محض نخواهد بود، بلکه از نوع قتل عمد به شمار خواهد آمد. برای مثال شرایطی پیش می آید که یک شخص قرار است در مجاورت یک نوزاد بخوابد و احتمال می دهد که اگر خوابش سنگین شود روی نوزاد می غلتد و باعث مرگ طفل می شود. در چنین حالتی نمی توان گفت قتل از نوع محض است.
- دومین موردی که باید به آن اشاره کرد، مربوط به قتلی می شود که از سوی صغیر یا مجنون انجام شود. منظور از صغیر فردی است که به سن بلوغ شرعی نرسیده که این سن در دختران 9 سال و در پسران 15 سالگی است. شخص مجنون نیز به فردی گفته می شود که اختلالات روانی ویژه ای دارد، به گونه ای که نمی تواند درست را از نادرست تشخیص دهد. بنابراین باید گفت قتلی که توسط این اشخاص صورت گیرد از نوع خطای محض خواهد بود.
- سومین حالت مربوط به موقعیتی می شود که فرد نه قصد ارتکاب این جرم را دارد و نه گمان می کند که چنین اتفاقی ممکن است رخ دهد. برای آنکه درک بهتری از این موضوع پیدا کنید، مثالی خواهیم زد. به عنوان مثال شرایطی را تصور کنید که یک شکارچی به یک محیط در طبیعت که برای شکار درنظر گرفته شده می رود و با خیال آنکه یک حیوان پشت درخت قرار دارد، به آن سو تیری شلیک می کند؛ اما برحسب اتفاق این تیر به یک انسان برخورد می کند و باعث مرگ شخص می شود. چنین قتلی از نظر قانون، قتل خطای محض است. البته اگر شخص بر این موضوع آگاهی داشته باشد که ممکن است عمل آن منجر به قتل شود، شرایط تغییر خواهد کرد. برای مثال اگر یک شخص به دنبال شخص دیگر باشد، اما موضوع به یک خیابان شلوغ و پر رفت و آمد کشیده شود و شلیکی در این خیابان صورت گیرد که منجر به مرگ کسی شود، قتل از نوع عمد محسوب خواهد شد.
مجازات در نظر گرفته شده برای قتل خطای محض
تا به اینجا شرایطی را مورد بررسی قرار دادیم که اگر قتلی در آن ها اتفاق بیفتد، از نوع خطای محض شناخته می شود. اما سوالی که شاید برای بسیاری از افراد پیش آید این است که اگر چنین جرمی رخ دهد، چه مجازاتی برای آن در نظر گرفته خواهد شد که باید گفت به طور کلی مجازات این نوع از قتل در مقایسه با دو نوع دیگر کمتر و ساده تر است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
پرداخت دیه
مجازاتی که برای قتل خطای محض در نظر گرفته شده، پرداخت دیه است؛ اما باید در رابطه با این جریمه موضوعی را نیز بدانید. طبق قانون، شخصی که مرتکب قتل عمد و شبه عمد می شود، باید دیه تعیین شده را شخصا بپردازد، این در حالی است که پرداخت دیه مربوط به قتل خطای محض اینگونه نخواهد بود.
اگر قتل از نوع خطای محض باشد و با شهادت شهود، قسامه یا علم قاضی ثابت گردد، پرداخت دیه بر عهده عاقله (پدر، پسر و بستگان مذکر نسبی پدری و مادری به ترتیب طبقات ارث) خواهد بود که باید عاقل، بالغ و توانایی پرداخت را داشته باشد. البته اگر خود مرتکب به قتلی که انجام داده است اقرار کند، خود شخص باید دیه را بپردازد. حال اگر فردی که قتل را انجام داده است، عاقله نداشته باشد یا عاقله وی نتواند دیه را بپردازد، باز خود شخص مکلف به پرداخت دیه خواهد بود. در نهایت باید گفت که اگر خود مرتکب نیز توانایی مالی پرداخت دیه را نداشته باشد، از بیت المال این کار انجام خواهد شد.
کلام آخر
قتل در قانون مجازات اسلامی به طور کلی به سه دسته مختلف تقسیم می شود که یکی از این دسته ها همانطورکه گفته شد، قتل خطای محض است. حال برای آنکه با این قتل و شرایطی که مربوط به آن است آشنا شوید، اطلاعاتی را در این مقاله در اختیارتان قرار دادیم که می توانید با استفاده و کمک از آن ها بهترین عملکرد را از خود نشان دهید.
