عقد کفالت چیست و چه شرایطی دارد؟
عقد کفالت یکی از قراردادهایی به شمار می آید که مختصات و ویژگی های آن در قانون مدنی مشخص شده اند. البته باید گفت این قرارداد در زمان گذشته بیشتر از امروز مورداستفاده قرار می گرفته است و از آن به عنوان نوعی تضمین برای پرداخت بدهی و دین استفاده می کردند؛ اما امروزه استفاده از آن در مسائل کیفری محدودتر شده است. حال شاید برای بسیاری از افراد سوال پیش آید که منظور از عقد کفالت چیست و چه شرایطی دارد که در ادامه با ذکر یک مثال آن را توضیح خواهیم داد.
عقد کفالت چیست؟
شاید درک تعریف علمی عقد کفالت برایتان سخت باشد، از همین رو تصمیم داریم این موضوع را با مثال توضیح دهیم تا درک بهتری از آن پیدا کنید. برای مثال شرایطی را تصور کنید که شخص X می خواهد مبلغی را به عنوان قرض از شخص Y بگیرد و متعهد می شود که این مبلغ را در مدت زمان مشخصی برمی گرداند. حال موضوعی که وجود دارد این است که شخص Y شناخت درست و کاملی از شخص X ندارد و نمی تواند مطمئن باشد که شخص پول را به موقع برمی گرداند. در چنین شرایطی شخص A که شخص X را می شناسد و مورد اعتماد شخص Y نیز می باشد تعهد می دهد که شخص X را در زمان سررسید بدهی نزد شخص Y حاضر کند تا فرد بتواند پول خود را وصول کند.
در مثالی که توضیح داده شد به هریک از این اشخاص اسم خاصی را اختصاص داده اند. اول از هر چیزی باید بدانید که بین دو شخص Y و A رابطه کفالتی برقرار می شود و به شخص A که بین شخص X و Y قرار دارد و مورداعتماد هردو می باشد کفیل می گویند. شخص Y که تعهد به نفع او می باشد، مَکفول‌ٌله نامیده می شود و شخص X که در انعقاد قرارداد نقش ندارد را نیز مَکفول می نامند.
تا به اینجا در پاسخ به سوال عقد کفالت چیست توضیحاتی را در اختیارتان قرار دادیم؛ حال شاید برایتان سوال پیش آید که اگر کفیل نتواند یا نخواهد به وظیفه خود عمل کند و شخص مَکفول را در موعد مقرر نزد مَکفول‌ٌله حاضر کند چه می شود؟ در رابطه با این موضوع نیز شرایطی وجود دارد. برای مثال تصور کنید که شخص مَکفول به مَکفول‌ٌله بدهی دارد و کفیل نمی تواند به تعهد خود عمل کند و در زمان مشخص شده مکفول را در محل حاضر کند.
در چنین موقعیتی کفیل باید تمام بدهی را به جای مکفول بپردازد. اما گاهی اوقات بحث بدهی نیست؛ در این موقعیت ها زمان عقد قرارداد مبلغی به عنوان ضمانت مشخص می شود که اگر کفیل نتوانست به تعهدات خود عمل کند این مبلغ را باید بپردازد. این مبلغ در اصطلاح حقوقی «وجه التزام» نامیده می شود و باید هنگام تنظیم این قرارداد توسط دو طرف مشخص شود.
انواع کفالت مدنی
عقد کفالت به دو شکل قابل تنظیم است که این دو عبارتند از:
- کفالت مدنی موقت
- کفالت مدنی مطلق
حال شاید برای شما سوال پیش آید که میان این دو نوع از کفالت چه تفاوت هایی وجود دارد که در پاسخ باید بگوییم در کفالت مدنی موقت باید مدت زمان مشخص شود؛ این در حالی است که در کفالت مدنی مطلق چنین شرایطی وجود ندارد و مَکفول‌ٌله می تواند هر زمان که می خواهد مکفول را حاضر کند و از وی درخواست خود را تقاضا کند. در کفالت موقت، حق مطالبه پیش از زمان و موعد مشخص شده وجود ندارد.
آیا ضمان و عقد کفالت با یکدیگر تفاوت دارند؟
همانطور که مطالعه کردید، در پاسخ به سوال عقد کفالت چیست گفتیم که شخص ثالثی متعهد می شود که یک شخص را در زمان و مکان معین حاضر کند. این عقد نیز تقریبا نوعی ضمانت محسوب می شود، اما تفاوت هایی با ضمان دارد که باعث شده نتوانیم ضمان و عقد کفالت را مشابه بدانیم.
در عقد ضمانت، فردی که به عنوان ضامن حاضر می شود، متعهد خواهد شد که دیون بدهکار (مضمونٌ‌عنه) را درصورتی که مشکلی پیش آمد بپردازد و هیچ تعهدی در رابطه با احضار او نخواهد داشت. بنابراین اگر طلبکار (مضمونٌ‌له) با عدم پرداخت مواجه شد و نتوانست به طلبکار دسترسی پیدا کند، می تواند به سراغ ضامن برود و بدهی خود را بگیرد.
اما شرایطی که برای کفیل وجود دارد به این صورت نمی باشد، چراکه کفیل تعهدی در رابطه با پرداخت وجه نمی دهد، بلکه تنها متعهد می شود که شخص را در موعد و مکان از پیش مشخص شده حاضر کند. البته همانطور که گفته شد، وجهی برای زمانی که کفیل نتواند به تعهد خود عمل کند مشخص می شود تا درصورت جبران خسارت آن را بپردازد.
در چه شرایطی کفیل بری می شود؟
گاهی اوقات شرایطی پیش می آید که این شرایط مطابق با ماده 746 قانون مدنی منجر به برائت کفیل می شوند. از جمله این شرایط می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فوت مکفول
- فوت کفیل
- انتقال حق مَکفول‌ٌله به دیگری
- مَکفول‌ٌله کفیل را شخصا بری کند
- مکفول در زمان و مکان مقرر حاضر شود
*دقت داشته باشید که فوت مَکفول‌ٌله باعث برائت کفیل نخواهد شد و اگر چنین اتفاقی بیفتد، کفیل باید همچنان به وظایف و تعهدات خود عمل کند.
کلام آخر
با اطلاعاتی که در اختیارتان قرار گرفت، اکنون می دانید که عقد کفالت چیست و چه شرایطی دارد. بنابراین می توانید با درنظر گرفتن این نکات و اطلاعات تصمیم نهایی خود را در رابطه با این موضوع بگیرید. همچنین شما می توانید سایر مقالات مجله مشاوره حقوقی دادخواه وکالت را نیز بخوانید تا اطلاعات حقوقی خود را کامل تر کنید.
