شرایط مرخصی و عفو زندانیان
عفو و مرخصی از مواردی به شمار می آیند که از آن برای سقوط مجازات استفاده می کنند و در قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین در رابطه با آن ها صحبت شده است و به طور کلی می توان عفو را به دو نوع مختلف تقسیم کرد که این دو عبارتند از عفو عمومی و عفو خصوصی. حال اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با مرخصی و عفو زندانیان دارید، در ادامه مقاله همراه ما باشید تا با تمام نکات مربوط به این موضوع آشنا شوید.
چه زمانی عفو زندانیان صورت می گیرد؟
بسیاری از جرائم هستند که اگر شخصی نسبت به انجام آن ها اقدام کند، به عنوان مجازات برای آن ها حبس و زندان تعیین می شود؛ بنابراین شخص مجرم باید مدت زمانی را در زندان سپری کند و از آزادی و رفت و آمد با خانواده و سایر افراد محروم خواهد شد. حال شاید فکر کنید که شخص زندانی هیچ شانسی برای رهایی و بیرون آمدن از حبس ندارد و نمی تواند تا مدت ها افراد خانواده خود را ملاقات کند. باید گفت که چنین تصور و طرز فکری اشتباه است و گاهی اوقات شرایطی پیش می آید که زندانی شانس رهایی و بیرون آمدن از حبس را پیدا خواهد کرد.
در حقیقت باید گفت که در قانون ما فرصت هایی برای زندانیان لحاظ شده است که با این فرصت ها می توانند مورد عفو قرار گیرند یا آزادی مشروط بدست آورند. البته باید گفت که همه زندانیان نمی توانند از این فرصت ها بهره مند شوند و وجود یکسری از شرایط واجب خواهد بود که در ادامه به این شرایط اشاره خواهیم کرد.
انواع مختلف عفو زندانیان
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، عفو به دو نوع تقسیم می شود که آن دو نوع را عفو عمومی و عفو خصوصی معرفی کردیم. بنا به یک تعریف بهتر باید بگوییم که عفو عمومی و عفو خصوصی یکسری شرایط دارند که یک زندانی باید آن شرایط را داشته باشد تا مورد عفو و بخشش قرار گیرد. اما شرایط درنظر گرفته شده برای این دو نوع عفو چیست؟
-
عفو عمومی و شرایط آن
اولین نوع عفو زندانیان که باید به آن اشاره داشته باشیم، عفو عمومی است. این عفو به آن دسته از جرم هایی تعلق می گیرد که شخص خاطی مرتکب جرم خصوصی شده باشد. در حقیقت می توان گفت این عفو به یک جرم خاص مربوط می شود و افرادی که آن جرم را انجام داده باشند، مورد بخشش قرار خواهند گرفت. برای مثال در سال 1357 یک لایحه قانونی تصویب شد که براساس آن زندانیان سیاسی که به جرم قیام علیه رژیم طاغوت، اهانت به شاه و … زندانی شده بودند مورد عفو قرار گرفتند و آزاد شدند. برای آنکه امکان بهره مندی از این عفو فراهم شود وجود یکسری شرایط واجب است که عبارتند از:
- این عفو براساس قانون مشخص می شود و به پیشنهاد قوه قضاییه، قوه مقننه و شخص رهبر است؛ از همین رو قانون باید برای یک جرم این عفو را مشخص کند تا امکان استفاده از آن فراهم شود.
- این سبک از عفو تنها برای جرائمی که تعزیری هستند لحاظ می شود و منظور از این جرائم آن هایی هستند که مجازات آن ها توسط قانون و حکومت مشخص می شود، نه شرع و اسلام! سرقت، کلاهبرداری، جرم مربوط به مواد مخدر و … از جمله جرم های تعزیری هستند که عفو عمومی به آن ها تعلق می گیرد. در رابطه با جرم هایی چون زنا، شراب خواری و … که حکم آن ها توسط اسلام و شرع مشخص شده باید گفت عفو عمومی به آن ها تعلق نمی گیرد.
- عفو عمومی با پرداخت دیه و جبران خسارت های وارد شده هیچ ارتباطی ندارد و اگر مجرم محکوم به پرداخت دیه بوده باشد و به وی عفو عمومی تعلق گیرد، این بدان معنا نیست که دیگر نیازی به پرداخت دیه نیست!
-
عفو خصوصی و شرایط آن
نوع دیگر عفو زندانیان که گاهی اوقات لحاظ می شود، عفو خصوصی است و شرایطی برعکس عفو عمومی دارد و شرایط آن به گونه ای می باشد که که عفو به زندانیانی که یکسری شرایط ویژه دارند تعلق می گیرد. معمولا در مناسبت های خاصی چون دهه فجر، عید نوروز، 22 بهمن، عید قربان، میلاد پیامبر و ائمه و … رهبر به پیشنهاد رئیس قوه قضاییه به زندانیانی که شرایط خاصی دارند عفو می دهند؛ اما این شرایط که منجر به اعطای عفو خصوصی می شود شامل چه چیزی است؟ در رابطه با شرایط و نحوه اعطای این عفو زندانیان وجود یکسری از شرایط ضروری است که عبارتند از:
- این عفو تنها به زندانیانی تعلق می گیرد که مرتکب جرائم تعزیری و بازدارنده شده اند و مجازات هایی چون قصاص و دیه که حق الناس به شمار می آیند مشمول این عفو نخواهند شد.
- افرادی که مرتکب جرم هایی چون زنا، لواط، شراب خواری و … شده اند، تنها در برخی از شرایط و در صورتی که توبه کنند مورد این عفو قرار خواهند گرفت.
- زندانی باید قسمتی از مجازات که براساس آیین نامه عفو و بخشودگی مشخص می شود را تحمل کند.
- زندانی که مرتکب جرم هایی چون سرقت مسلحانه، قاچاق حرفه ای، محاربه، اختلاس، قاچاق سلاح، آدم ربایی، ارتشا و … می شود، شامل این عفو نمی شود؛ مگر اینکه جرم با شهادت شهود اثبات شده باشد.
- شخص زندانی نباید شاکی خصوصی داشته باشد و باید تمام خسارات و ضررها را جبران کند.
- فرد مجرم نباید بیش از دو فقره محکومیت کیفری داشته باشد.
- مجرم نباید تا به حال از عفو خصوصی استفاده کرده باشد.
تقاضا برای دریافت عفو
برای آنکه عفو زندانیان لحاظ شود، باید درخواست مربوط به آن را ثبت کرد. از همین رو زندانی، خانواده وی یا خود قاضی درخواستی مبنی بر عفو را به رئیس زندان که محل گذراندن حکم تسلیم است می دهد تا این درخواست در گروه های متشکل از رئیس دادگستری، قاضی تحقیق زندان و رئیس زندان مورد بررسی قرار گیرد. بعد از انجام بررسی های لازم، اگر زندانی مستحق دریافت عفو باشد این اتفاق می افتد؛ البته درخواست باید حدود 15 روز پیش از یکی از مناسبت ها به مقام رهبری پیشنهاد داده شود تا در صورت موافقت رهبر، عفو زندانیان اجرا شود.
مرخصی زندانیان
علاوه بر شرایط مربوط به عفو زندانیان، امکان مرخصی گرفتن نیز وجود دارد؛ به طوری که اگر یکسری از شرایط مهیا باشد قاضی به زندانی اجازه می دهد که چند روزی به مرخصی برود و با خانواده خود ملاقات داشته باشد. برای مثال حسن اخلاق و رفتار زندانی یکی از شرایطی می باشد که اگر رییس زندان آن را تایید کند ممکن است شرایط برای مرخصی فراهم شود. شرایط استفاده از این مرخصی عبارتند از:
- زندانی باید در برنامه های اصلاحی و تربیتی شرکت کرده باشد و امتیازات لازم را بدست آورد.
- زندانی باید در صورت استفاده از مرخصی، وثیقه ی مناسبی را فراهم کند.
- یک زندانی در ماه سه روز حق مرخصی دارد که می تواند این سه روز را به پنج روز افزایش دهد. از جمله شرایطی که باعث افزایش زمان مرخصی می شوند می توان به داشتن بیماری حاد، فوت یکی از بستگان درجه یک مانند مادر، پدر و همسر اشاره کرد.
- به قصد شرکت در جشن ازدواج فرزند
کلام آخر
زندان و گذراندن حبس یکی از جریمه هایی به شمار می آید که برای برخی از جرائم لحاظ می شود؛ اما باید گفت شرایط برای مرخصی و عفو زندانیان نیز فراهم شده است و برخی افراد در صورتی که یکسری از شرایط فراهم باشد، می توانند مدت زمان حبس خود را با عفو کاهش دهند یا از مرخصی استفاده کنند. ما در این مقاله در رابطه با هردو شرایط صحبت کردیم و اطلاعاتی را در رابطه با هریک در اختیارتان قرار دادیم تا بتوانید با علم بر این موضوعات بهترین عملکرد را از خود نشان دهید.
