اصل استصحاب چیست؟
اصل استصحاب از اصول فقهی به شمار می رود که استفاده از آن نیازمند فراهم بودن شرایط خاصی می باشد. متصدیان قانون همواره برای نوشتن و تنظیم برخی از مواد قانونی به این اصل نیز تکیه کرده اند. افرادی که درصدد کاربرد این اصل هستند باید قبل از هر چیزی به بررسی موقعیت پیش آمده بپردازند تا مشخص نمایند که آیا می توانند برای پیشبرد امور از این اصل فقهی استفاده کنند یا خیر. برای درک این منظور لازم است مفهوم این اصل به طور کامل درک شود. در این مقاله از دادخواه وکالت توضیحات لازم در ارتباط با این مفهوم بیان می گردد.
اصل استصحاب چیست؟
گاهی این اتفاق رخ می دهد که افراد نسبت به یک امری نظر قطعی می دهند. آن ها معتقند که فلان کار در فلان جا رخ داده است. ممکن است عوامل مختلفی باعث شود که بعد از مدتی آن ها نسبت به اظهار نظر و یا قضاوتی که انجام داده اند به شک افتند. در چنین مواقعی می توان از اصول موجود در قانون استفاده نمود. اصلی که بیشترین سنخیت را با این مورد دارد استصحاب است. این اصل فرض را بر صحت گفته ابتدایی یا قضاوت اولیه می داند و حکم نیز بر اساس ثابت بودن شرایط قبل داده می شود. استصحاب به معنای باقی ماندن یا تغییر نکردن است. به این صورت که شرایط درک شده گذشته به همان صورت قبل بوده و هیچ تغییر در آن به وجود نیامده است.
انواع استصحاب کدام است؟
اسصحاب دارای چندین نوع می باشد. برای این که بتوان از هر نوع استفاده کرد باید رخداد، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. تعدد استصحاب به دلیل تعدد رخدادهای پیش آمده در مسایل حقوقی و شرعی بوه که برای رسیدگی به آن نیز باید ابزارهای متفاوتی وجود داشته باشد. در زیر به بیان و تحلیل نمون های متعدد استصحاب خواهیم پرداخت:
- استصحاب هستی و وجود: فرضی قبلا موجود بوده ولی در حاضر موجودیت آن با مورد شک واقع شده است.
- استصحاب نیستی و عدم: منظور این بوده که قبلا نیستی چیزی به اثبات رسیده و اکنون نشانه هایی پیش آمده که نیستی در تردید می باشد.
- استصحاب رای و حکم: این مورد زمانی پیش می آید که قبلا رای در دادگاه بر اساس مدارکی صادر شده ولی بعد از گذشت یک فاصله زمانی و پیدا شدن مدارکی دیگر در رای قبلی دادگاه شک می افتد.
- استصحاب موردی: موضوع و مرکز اصلی رخداد که مسلم بودن آن در گذشته به اثبات رسیده اکنون در تردید است.
دلیل استصحاب چیست؟
قانون و شرع مواقع مختلف را پیش بینی کرده و بر اساس آن به وضع قوانین می پردازد. دلیل وجود اصل استصحاب نیز این بوده که در موقعیت تردید و موقعیت یقین بتوان به جهت صحیح تمایل پیدا نمود. با استفاده از این اصل هم قانون و هم شرع، صلاح کار را بر این می دانند که رای و حکم اولیه درست است و ادامه کار باید بر همان اساس گذشته پیش رود. این اصل باعث می شود بتوان در شرایطی که بر سر راه تصمیم گیری بین شک و یقین هستیم راه قانونی شرعی را بدانیم.
شرایط استصحاب چگونه است؟
برای این که بتوان اصل استصحاب را به کار برد باید دید آیا شرایط لازم برای اجرا شدن این اصل وجود دارد یا خیر. یقین داشتن نسبت به شرایط قبل از شرط های مهم این اصل به شمار می رود. هر نوع شک به شرایط قبل می تواند باعث عدم کارایی استصحاب در حل مساله گردد. دیگر شرط این بوده که بین شک و یقین دوره زمانی متفاوتی وجود نداشته باشد. شرط بعدی به موضوع شک و یقین مربوط می باشد. به این صورت که تردید و یقین نباید به دو موضوع و مفهوم مجزا مربوط شود. بی ربط بودن مفاهیم مساله را از شرایط استصحاب بیرون کرده و باید برای رفع مساله از اصول قانونی دیگر استفاده نمود.
کلام آخر
هنگامی که دو مفهوم شک و تردید و قطعیت و یقین در مقابل یکدیگر قرار می گیرند و نمی توان تصمیم گیری کرد که کدام را باور و بر اساس کدام حکم نمود صحبت از اصل استصحاب به میان خواهد آمد. اصلی که تاکید می کند که در گذشته چه حالتی مورد قبول و تایید واقع شده و بر اساس همان حالت گذشته تصمیم گیری صورت پذیرد.
