نفقه فرزند چقدر است؟ + نحوه محاسبه آن
به گزارش ایلنا: قانونگذار برای ضمانت محقق شدن وظایفی که طی عقد دائمی یا موقت برای زوجین ایجاد می شود و به طورکلی حمایت از اساس و بنیان خانواده، قوانینی وضع کرده است؛ از جمله این وظایف ضمن ازدواج رسمی برای زن، تمکین خاص و عام از شوهرش و برای مرد پرداخت مهریه، نفقه زوجه و نفقه فرزند می باشد.
به استثنای حق مهریه که در هر زمانی قابل مطالبه است، سایر حقوق مانند پرداخت نفقه زوجه و تمکین از زوج با جاری شدن صیغه طلاق قطع می شود؛ از آنجایی که ثبت طلاق تاثیری بر والد بودن ندارد، فرزندان همچنان از حق مطالبه نفقه برخوردار هستند. در مقاله «نفقه فرزند چقدر است؟ + نحوه محاسبه آن» تحت نظر بهترین وکیل حقوقی ضمن استناد به مواد قانونی، به پرتکرار ترین سوالات حول نفقه فرزندان و روش مطالبه آن پرداخته می شود.
نفقه و انواع آن
پیش از پرداختن به موضوع اصلی، بهتر است که درکی نسبت به انواع نفقه به وجود بیاید؛ سازمان های حقوقی نفقه را به دو دسته تقسیم کرده اند:
- نفقه زوجه
- نفقه فرزندان
نفقه زوجه چیست؟
به مبلغی که شوهر موظف است در ازای خوراک، پوشاک و به طور کلی امرارمعاش همسرش بپردازد، نفقه زوجه گفته می شود؛ مالکیت نفقه، هنگام تعهد زن و مرد به عقدنامه ازدواج به زوجه واگذار شده و شوهر موظف به پرداخت آن است.
علاوه بر مسائل احساسی، بیشتر افراد با در نظر داشتن اهدافی مانند رسیدگی زن به امورات منزل و درآمدزایی (پرداخت نفقه) توسط مرد ازدواج می کنند؛ بنابراین می توان گفت که قانونگذار برای تحت پوشش قراردادن حقوق زنان، مفهومی با عنوان نفقه زوجه را در نظر گرفته است.
نفقه در ازای تمکین خاص (برقراری رابطه جنسی کافی و معقول) و تمکین عام (فرمانبرداری از شوهر در امور) پرداخت می شود؛ در صورتی که وظایف زن انجام نشود، شوهر نیز از پرداخت نفقه معذور می شود.
البته لازم به ذکر است که اگر زن در طول زندگی مشترک دادخواست مطالبه مهریه را ثبت و شوهر در برابر پرداخت آن در پی صدور حکم مقاومت کند، بدون قطع شدن مهریه می تواند به وظیفه تمکین خاص از شوهرش تا زمان پرداخت مهریه عمل نکند!
مواردی که شامل نفقه زوجه اند، توسط قانونگذار ضمن ماده 1107 قانون مدنی شرح شده است:
«نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»
هزینه موارد مذکور هرچقدر هم که باشد، باید توسط زوج پرداخته شود، حتی اگر زن شخصا یا اصالتا از استطاعت مالی برخوردار باشد.
نفقه فرزند چیست؟
بدیهی است که اطفال علاوه بر نیازهای ا‌ولیه مانند خوراک، پوشاک، احتیاجات درمانی و بهداشتی، نیاز های فرعی ای مانند تحصیل و تفریح را نیز دارند؛ پرداخت نفقه فرزندان چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق بر عهده پدر خانواده است، مگر آنکه طرفین در چهارچوب قانون به توافق دیگری رسیده باشند.
پیش تر به موارد مشمول نفقه فرزندان اشاره شد؛ بدیهی است هزینه ای که باید در قبال احتیاجات اطفال پرداخته شود، در شرایط مختلف، متفاوت است. برای مثال کودک 3 ساله هزینه های تحصیلی نداشته و هزینه خوراک او نیز نسبت به اطفال بزرگتر از خودش کمتر می باشد؛ میزان نفقه با در نظر گرفتن شرایط سنی، وضعیت سلامتی اطفال و…توسط کارشناسان ذی صلاح دستگاه قضایی محاسبه و اعلام می شود.
همانند نفقه زوجه، پرداخته نفقه فرزندان نیز بر عهده مرد است؛ لیکن تحت شرایط خاصی ممکن است پرداخت آن به مادر واگذار شود که در ادامه مقاله به آن پرداخته می شود.
چه کسی نفقه فرزندان را پرداخت می کند؟
نفقه زوجه تنها در صورت جاری بودن نکاح از سمت زوج پرداخت می شود و پس از ابطال عقدنامه ازدواج، زن دیگر حق مطالبه نفقه را ندارد. موضوع پردازنده نفقه فرزندان با مسئله حضانت اطفال رابطه مستقیمی دارد؛ به همین دلیل این بخش با تفسیر مواد قانونی مربوط به حضانت کودکان آغاز می شود:
بر اساس منابع قضایی، مسئول پرداخت نفقه فرزندان در زمان برقراری یا قطع نکاح مرد است، چراکه حاضن اصلی فرزند پدر می باشد؛ البته در صورت خاص بودن شرایط پرونده و سن طفل ممکن است حق حضانت فرزندان به والده واگذار شود.
طبق اصلاحیه ماده 1169 قانون مدنی، دارنده حضانت اطفال پس از ثبت طلاق، بسته به شرایط سنی آنها مشخص شده است:
«برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره: بعد از هفت سالگی درصورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.»
طبق ماده مذکور، از آنجایی که کودکان در سنین پایین از نظر تغذیه جسمی و روحی به حضور مادر بیشتر احتیاج دارند، قانونگذار حق حضانت فرزندان دختر و پسر را به والده واگذار می کند و پس از اتمام هفت سال تمام، مالک این حق پدر می باشد؛ البته در شرایطی که پدر و مادر نتوانند بر سر حق حضانت فرزندان به توافقی برسند، با بررسی شرایط و در نظر گرفتن مصلحت کودک، حاضن مستند به علم قاضی مشخص می شود.
یکی دیگر از معیار های مراجع قضایی در واگذاری حق حضانت فرزندان، رعایت ترتیب الاقرب فالقرائب، یعنی ترتیب نزدیکی خویشاوندان است؛ این ترتیب به شرح زیر می باشد:
- پدر 2. جد پدری 3. مادر 4. جد و جده مادری و جده پدری
در صورت اثبات عدم تمایل یا استطاعت مالی هر فردی که در این لیست اولویت بیشتری دارد یا در قید حیات نبودن یا غایب بودن وی (مثلا استقرار در خارج از کشور)، حق حضانت به خویشاوند بعدی منتقل می شود. لازم به ذکر است که اگر دلیل جدایی زن و شوهر، فوت مرد باشد، دارنده حضانت فرزندان با رعایت ترتیب الاقرب فالقرائب مشخص می شود. ضمن ماده 1199 قانون مدنی، فردی که موظف به پرداخت نفقه فرزندان می باشد توسط مقام ذیصلاح معرفی شده است:
«نفقه‌ی اولاد بر عهده‌ی پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده‌ی اجداد پدری است با رعایت الاقرب‌فالاقرب.»
بر اساس این ماده وظیفه پرداخت نفقه با اجداد پدری است و نزدیکی خویشاوندی نیز بر آن موثر است.
چه زمانی مادر موظف به پرداخت نفقه فرزندان است؟
پیش تر گفته شد که پرداخت نفقه فرزندان و حق حضانت اطفال با هم رابطه تنگاتنگی دارد؛ اگر حضانت اطفال به دلیل عدم صلاحیت فردی و مالی پدر و اجداد پدری یا کمتر بودن سن کودک از هفت سال به مادر واگذار شود، پرداخت هزینه های امرارمعاش فرزندان نیز جزو مسئولیت های وی است.
البته امکان پرداخت نفقه توسط پدر ضمن حضانت مادر نیز وجود دارد؛ برای تحقق این امر، والده باید درخواستی ضمن مطالبه نفقه فرزندان در مراجع ذی صلاح ثبت کند و با شرکت در جلسات دادگاه منتظر حکم نهایی شود.
مراحل ثبت دادخواست مطالبه نفقه فرزندان چیست؟
ابتدا متقاضی دریافت نفقه فرزندان باید دادخواست اش را به صورت رسمی در دفاتر خدمات قضایی ثبت کند؛ البته امروزه با پیشرفت تکنولوژی، امکان تنظیم و ثبت شکوائیه علیه انواع جرائم به صورت آنلاین در سامانه خدمات الکترونیک قضایی به وجود آمده است.
پس از ثبت دادخواست، تاریخ جلسات دادرسی توسط ابلاغیه ای از سمت دادگاه به طرفین اعلام می شود؛ طرفین شکایت ملزوم به شرکت در تمامی جلسات دادگاه هستند.
پس از بررسی شرایط و مدارک، مبلغ نفقه فرزندان توسط کارشناسان قضایی برآورد شده و قاضی حکم مطالبه نفقه فرزندان را علیه خوانده صادر می کند؛ برای اطلاعات تکمیلی نسبت به میزان مبلغ پرداختی، مطالعه مقاله حداقل و حداکثر نفقه فرزند و مشاوره با وکیلی مجرب شدیدا پیشنهاد می شود.
عواقب و مجازات نپرداخت نفقه فرزندان چیست؟
اگر فردی که دادگاه حکم پرداخت نفقه فرزندان را برایش صادر کرده، از اجرای وظایف اش سر باز زند، پیگرد قانونی علیه او اعمال می شود؛ مجازات این جرم در ماده 642 قانون تعزیرات مصوب 1375 معرفی شده است:
«هرکس با داشتن استطاعت مالی، از پرداخت نفقه فرزند خود امتناع ورزد، دادگاه، او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم خواهد کرد.»
کلام آخر
نفقه فرزندان مبلغی است که پدر باید برای خوراک، پوشاک، تحصیل، درمان، بهداشت و به طور کلی امرار معاش اطفال بپردازد؛ این مبلغ که میزان آن توسط کارشناسان قضایی محاسبه می شود، باید از طرف فردی که حضانت فرزندان را بر عهده دارد پرداخته شود.
براساس قانون، حضانت اطفال تا هفت سالگی با مادر و از آن به بعد با پدر است؛ در صورت در قید حیات نبودن حاضن یا عدم استطاعت وی، پرداخت نفقه فرزندان با رعایت ترتیب الاقرب فالقرائب انجام می شود. مادر می تواند با ثبت دادخواست مطالبه نفقه فرزندان در مراجع ذیصلاح، ضمن داشتن حق حضانت، از پرداخت نفقه نیز معذور شود!
