حق طلاق چیست و طلاق با داشتن حق طلاق چگونه است؟
به گزارش روزیاتو: در سال های اخیر، آمار ثبت دادخواست طلاق های توافقی و غیر توافقی به دنبال فقر، خیانت، اعتیاد و… روند افزایشی داشته و متاسفانه تعداد قابل توجهی از اینگونه پرونده ها، به صدور حکم طلاق و اجرای آن توسط مامور ذی صلاح منجر می شود. امکان ثبت دادخواست طلاق تنها توسط فردی که حق طلاق را دارد، ممکن می باشد؛ طی یک ازدواج هم شوهر و هم زن می توانند مالک این حق معرفی شوند! در مقاله «حق طلاق چیست و طلاق با داشتن حق طلاق چگونه است؟» تحت نظر بهترین وکیل حقوقی و مستند به مواد قانونی، به چیستی حق طلاق و شرایط واگذاری آن پرداخته می شود.
منظور از حق طلاق چیست؟
دارنده حق طلاق، امکان ثبت دادخواست صدور حکم طلاق بدون رضایت همسر و بدون اثبات دلیلی محکمه پسند در مراجع قضایی را دارد و مداخله هیچ مقام قانونی نمی تواند مانع اجرای این حکم بشود. پس از آنکه تکلیف حقوق و وظایف زوج و زوجه (زن و شوهر) طی جلسات دادگاه مشخص شود، حکم نهایی صادر و با قرائت صیغه طلاق در دفترخانه ازدواج توسط مامور قانون، طلاق به صورت رسمی ثبت می شود؛ از جمله این حقوق حق حضانت فرزندان، حق مطالبه مهریه، جهیزیه و اجرت المثل زوجه و نفقه فرزندان از مرد است! در ماده 1133 قانون اساسی، مالک و حدود حق طلاق را مشخص شده است:
«مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه، تقاضای طلاق همسرش را بنماید.»
بر اساس ماده فوق، مالکیت حق طلاق به صورت طبیعی برای زوج است؛ بدان معنا که به وجود آمدن این حق برای زوجه، در اصل وکالت گرفتن حق طلاق با رضایت شوهر ضمن تنظیم عقدنامه یا با صدور حکم قضایی می باشد! در ادامه مقاله به روش های واگذاری مالکیت حق طلاق به زوجه پرداخته می‌شود.
مالکیت حق طلاق به زوجه چگونه است؟
گفته شد که این حق همیشه با شوهر بوده، مگر آنکه به زن واگذار شود؛ وکالت دادن حق طلاق به زوجه از دو روش امکان پذیر است:
- واگذاری حین ثبت ازدواج
هنگامی که دو فرد از هر لحاظ برای همدیگر مناسب هستند، اقدام به ازدواج می کنند؛ برای تحقق این امر، باید عقدنامه ازدواجی تنظیم و توسط طرفین امضا شود. یکی از مواردی که می توان ضمن قرارداد نکاح به آن پرداخت، حق طلاق می باشد؛ بر اساس توافق زن و مرد، این حق به زوجه وکالت داده شده و بدیهی است که با امضای این سند، مالیکت زن بر حق طلاق نیز در دستگاه قانونی ثبت می شود.
- 2. واگذاری به دلیل نقض قوانین
قانونگذار به تبع نقض دو دسته از قوانینی که حقوق و وظایف متقابل زن و شوهر طی ازدواج را مشخص می کند، حق طلاق را به زوجه واگذار می کند:
الف) تحقق شرایط عسر و حرج زوجه
معنی عبارت عسر و حرج در مفاهیم فقهی، سختی و دشواری می باشد؛ در اصطلاح حقوقی عسر و حرج به اعمالی اطلاق می شود که در نتیجه ارتکاب شوهر به آنها، سختی غیر قابل تحملی بر زوجه اعمال شده و باید به زندگی مشترک خاتمه داده شود. در صورت تحقق شرایط مذکور، حق طلاق به دنبال صدور حکمی قانونی به زوجه وکالت داده شده و امکان ثبت دادخواست طلاق برای وی به وجود می آید؛ توجه قانونگذار هنگام وضع ماده 1130 قانون مدنی بر مفهوم عسر و حرج بوده است:
«در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنان چه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود.»
همچنین در ادامه این ماده، مصادیق عسر و حرج نیز مشخص شده است:
- اعتیاد شوهر به الکل یا انواع مواد مخدر و عدم ترک آن به دستور دادگاه
- ترک خانه و خانواده به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب
- محکومیت تعریزی قطعی بیش از پنج سال(حبس)
- ابتلا به بیماری های صعب العلاج
- عدم پرداخت نفقه زوجه و فرزندان
- سوءرفتار شوهر
تحقق هرکدام از موارد فوق منجر به واگذاری حق طلاق به زوجه از طرف قانون می شود.
ب) نقض شروط دوازده گانه ازدواج توسط زوج
ابتدا لازم به ذکر است که انتقال حق طلاق به زوجه با این روش، بسته به تعهد طرفین به این شروط ضمن ثبت عقدنامه می باشد؛ بدیهی است که در صورت عدم تعهد زن و شوهر به شروط دوازده گانه ضمن ازدواج، نقضی هم صورت نگرفته و حقی نیز وکالت داده نمی شود. حدود این شروط در ماده 1119 قانون مدنی شرح شده است:
- عدم وجود رابطه جنسى با سایر افراد (زنا یا صیغه محرمیت)
- تامین و تعیین مسکن
- تعیین وقتى براى معاشرت و مشورت در امور با خانواده
- تقسیم اموال در صورت طلاق
- حقوق و تعهدات فرزندان
- تعهداتی مانند پشتیبانی در بیماری
نتیجه نقض هرکدام از شروط دوازده گانه ضمن ازدواج، واگذاری حق طلاق به زن می باشد.
طلاق با داشتن حق طلاق چگونه است؟
در این بخش از مقاله حین تشریح انواع طلاق، به الزام وجود حق آن طی فرآیند قانونی نیز پرداخته می شود:
الف) طلاق توافقی
همانطور که از نام این نوع طلاق آشکار است، طرفین طلاق ابتدا بر سر مهریه، اجرت المثل، نفقه و حضانت فرزندان و… به توافقی می رسند و سپس اقدامات قانونی را شروع می کنند. در طلاق توافقی، زن و شوهر هر دو دادخواست طلاق را در دفتر خدمات قضایی ثبت می کنند؛ بدان معنا که وجود حق طلاق برای زوج یا زوجه الزامی نیست. پس از شرکت طرفین در مراحل قانونی، نهایتا حکم طلاق توسط قاضی صادر می شود.
ب) طلاق غیر توافقی
دادخواست طلاق غیر توافقی یا از سمت زن یا از سمت شوهر می باشد؛ به همین دلیل اهمیت وجود حق طلاق در این نوع، به وضوح مشخص می شود. تنها فردی می تواند دادخواست مربوطه را در مراجع ذیصلاح ثبت کند که حق طلاق را به صورت طبیعی (برای مرد) و یا به عنوان حقی وکالت داده شده (برای زن) داشته باشد!
مراحل طلاق با حق طلاق
مراحل طلاق از طرف زوجه با وکالت حق طلاق توسط قانون، به ترتیب زیر است:
- ثبت نام در سامانه تصمیم
ابتدایی ترین قدم برای ثبت دادخواست طلاق توسط زوجه، ایجاد حساب کاربری در سامانه تصمیم به آدرس zaman.behzisti.net است.
- جلسات مشاوره
سپس باید جلسات مشاوره پیش از طلاق، برای دریافت رای عدم سازش طرفین از مامور رسمی رزرو شود؛ تاریخ این جلسات که معمولا پنج جلسه است، توسط سامانه تصمیم اعلام می شود.
- ثبت دادخواست طلاق
با اخذ رای عدم سازش و ارائه مدارک هویتی، امکان ثبت دادخواست طلاق از طرف زن در دفاتر خدمات قضایی به وجود می آید؛ البته لازم به ذکر است که امروزه ثبت انواع دادخواست ها به صورتی آنلاین در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نیز ممکن است!
- شرکت در جلسات دادگاه
طرفین باید برای ارائه اظهارات خود و رسیدن به توافقی بر سر مهریه، حضانت فرزندان و… در جلسات دادگاه شرکت کنند.
- صدور و اجرای حکم طلاق
در نهایت با مشخص شدن حقوق و وظایف طرفین ضمن طلاق، حکم مربوطه صادر می شود؛ طرفین با به همراه داشتن این حکم باید به دفترخانه ازدواج مراجعه کرده و طلاق خود را رسمی کنند. در صورتی که حق طلاق حین عقد به زوجه داده شده باشد، صدور رای عدم سازش الزامی ندارد؛ برای دسترسی به اطلاعات تکمیلی، مطالعه مقاله حق طلاق یا وکالت طلاق چیست؟ و مشاوره با وکیلی متخصص شدیدا پیشنهاد می شود.
کلام آخر
کسی که حق طلاق را دارد، می تواند بدون رضایت همسرش و بدون نیاز با ارائه دلایل و اثبات آن ها، اقدام به ثبت دادخواست طلاق کند؛ این حق به صورت طبیعی برای مرد است، لیکن توسط قانون یا حین عقد نیز می تواند به زوجه وکالت داده شود. در حالت اول، ابتدا شرایط عسر و حرج یا نقض شروط دوازده گانه ضمن ازدواج باید به مراجع قانونی اثبات شود، به همین دلیل شرکت در جلسات مشاوره الزامی است؛ اما در حالت دوم، زن می تواند مستقیما به دفاتر خدمات قضایی برای ثبت دادخواست طلاق مراجعه کند. پس از توافق طرفین بر سر مهریه، حضانت و نفقه فرزندان و… طی جلسات دادگاه، حکم طلاق صادر و اجرایی می شود.
