عقد ضمان چیست و چه کاربردهایی دارد؟
عقد ضمان چیست، سوالی که با دانستن آن می توان دغدغه های مالی در زمان معامله را برطرف نمود. هنگامی که بحث استقراض پول و یا معامله به میان می آید شخص استقراض دهنده از بابت برگشت مبلغ نگران است. قانون، عقود مختلف را برای پوشش دادن و محافظت از دارایی افراد ایجاد می کند. ضمان نیز عقدی قانونی بوده که در زمان و مکان درست آن قابل استفاده است. در این مقاله از دادخواه وکالت به طور مفصل به بررسی این مفهوم و کاربرد آن خواهیم پرداخت.
عقد ضمان چیست؟
ضمانت از کفالت می آید و عقد ضمان به این معنی است که فرد سوم کفیل شخصی می شود که قرار است پول را قرض کند. البته این عقد فقط در زمان قرض قابل استفاه نیست بلکه در معاملات نیز کاربرد دارد. به طور مثال، وقتی شخصی در حال تجارت و بازرگانی باشد و برای گسترش فعالیت خود به منبع مالی نیاز دارد به افراد دیگر پیشنهاد سرمایه گذاری در معامله می دهد.
ممکن است افراد برای قرار دادن دارایی خود در این تجارت مردد شوند و این ترس را داشته باشند که فرد مورد نظر در معامله شکست خورده و سرمایه آن ها تباه شود. در چنین شرایطی قانون برای ایجاد یک بستر آرامش بخش در معامله عقد ضمان را لازم الاجرا می داند. طی این عقد قانونی فرد و یا نهادی متعهد می شود که بدهکار در زمان مشخص بدهی خود را به فرد طلبکار پرداخت خواهد کرد. به دو صورت می توان عقد ضمان را اجرا کرد:
- عقد ضمان خصوصی: اگر کفیل فقط مال را در تعهد خود قرار دهد بخش خاص این عقد است.
- عقد زمان عمومی: هنگامی که ضامن علاوه بر مال، شخص بدهکار را نیز ضمانت کند بخش عام عقد مذکور است.
انواع عقد ضمان چیست؟
عقد ضمان به سه نوع زیر تقسیم می شود:
- ضمان عهدی: در این عقد، ذمه یا تعهد از مضمون عنه به متعهد یا کفیل منتقل می شود. برای رسمی شدن این عقد به اجازه ضامن نیاز است. تا زمانی که ضامن به صورت کتبی و یا در حضور مامور قانون مسئولیت ذمه را نپذیرد عقد رسمیت نخواهد یافت.
- ضمان اجباری (قهری): رای قانون در این ضمان موثر است. در واقع اختیاری در تعهد وجود ندارد و پرداخت ذمه اجباری است.
- ضمان کاربردی (معاوضی): با ایجاد خسارت و از بین رفتن عین، باید عوض عین پرداخت شود. در این شرایط عقد بر روی عین بسته می شود نه عوض عین. در صورت عدم وجود عین، عوض عین ملاک قرار می گیرد.
- ضمان حقیقی: این عقد ضمان بر روی خود عین و ارزش قیمتی آن تاکید دارد. اگر عین نابود نشده عین و در صورت موجود نبودن عین، قیمت و ارزش آن هدف عقد است.
شرایط صحت عقد ضمان چیست؟
عقد ضمان نیز مانند عقود دیگر با فراهم بودن شرایط صحت می یابد در غیر این صورت یک عقد باطل است. شرایط درست بودن این عقد به شرح زیر است:
- در مقابل ضمانت باید یک دارایی و یا منفعت حاصل از دارایی وجود داشته باشد. به طور مثال، آپارتمان یک دارایی و اجاره آپارتمان منفعت و سود آن دارایی است.
- تا زمانی که دینی وجود ندارد شرایط عقد ضمان نیز فراهم نخواهد بود. پس وجود دین از شروط مهم بستن عقد ضمان است.
- هنگامی که عین در ذمه نباشد ضمانت منتقل نمی شوذ و اگر این کار انجام شد مشروعیت قانونی نخواهد داشت.
- هر گونه شک در موضوع قرارداد ضمان باعث ابطال عقد ضمان می شود.
- اگر از لحاظ قانونی مشخص شد فردی که برای ضمانت انتخاب شده از لحاظ عقلی سالم نیست و یا این که به بلوغ نرسیده عقد ضمان صحیح نخواهد بود.
- برای قبول کردن ضمانت شخصی به دارایی و مال او توجه نمی شود. اگر برای طلبکار مقدار اموال ضامن مهم باشد می تواند تحقیق کند، اگر طی تحقیق صورت گرفته متوجه شد ضامن فردی پولدار است می تواند ضمانت او را قبول کند. چناچه ضامن بعد از عقد رسمی زمان به هر دلیلی ورشکست شد عقد همچنان صحت دارد.
- نیازی نیست ضامن از تمام جزئیات دین مطلع باشد. چناچه ضامن بخواهد مبلغ دیون و نوع آن را بداند مضمون عنه باید او را مطلع کند. در صورت عدم آگاهی مضمون له، عقد همچنان صحیح است.
موارد فسخ عقد ضمان چیست؟
در مواقع زیر می توان عقد ضمان را فسخ کرد:
- اگر مضمون عنه یا بدهکار به هر دلیلی، دینی که بر گردنش هست را فسخ کند.
- عقد بر پایه چند شرط اصلی ایجاد می شود. با تخلف و خطا در هر کدام از شروط، عقد ضمان فسخ یا منفصل خواهد شد.
- اگر عقدی بسته شود و ضامن برای عقد انتخاب گردد، زمانی که دیون پرداخت نشده ضامن فوت کند و یا این که بر اثر عواملی ناتوان شود امکان فسخ عقد تحت موقعیت ویژه ایجاد خواهد شد.
کلام آخر
ضمان عقدی است که با استفاده آن طلبکار به اطمینان خاطر برای دریافت طلب خود می رسد. در این نوشته، بعد از بیان این مورد که عقد ضمان چیست به بررسی انواع عقد ضمان، شرایط صحت عقد ضمان و موارد فسخ آن پرداخته شد.
