فرق بین عقود و ایقاعات چیست؟

پیش از آنکه در رابطه با موضوع اصلی مقاله، یعنی فرق بین عقود و ایقاعات صحبت کنیم باید این نکته را در نظر داشته باشید که عقد و ایقاع هردو از جمله مفاهیم مهم حقوقی هستند که در تعیین روابط میان انسان ها نقش و اهمیت بالایی دارند. از همین رو شما باید با تعاریف و مفاهیم مربوط به هریک از این موارد آشنا شوید و در ادامه تفاوتی که میان آن ها وجود دارد را شناسایی کنید تا بتوانید بدون سردرگمی از این دو مفهوم حقوقی به درستی استفاده کنید.

منظور از عقد چیست؟

در ماده 183 قانون مدنی، تعریف عقد به این صورت است که یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر نسبت به انجام کاری که آن را قبول دارند متعهد می شوند؛ درواقع به زبان ساده تر می توان گفت زمانی که چند نفر برای ایجاد یک اثر حقوقی با یکدیگر به توافق می رسند، این عمل همان عقد است. باید گفت مثال های بسیاری از عقد وجود دارد که می توان به عقد بیع، عقد هبه، قرارداد اجاره، قرارداد وکالت و … اشاره کرد. همچنین توجه داشته باشید که قراردادهای عقد شامل دو رکن اساسی می شوند که این دو رکن عبارتند از رکن ایجاب و رکن قبول که منظور از رکن ایجاب همان پیشنهاد اولیه برای آغاز توافق و منظور از رکن قبول نیز همان پذیرش پیشنهاد مربوطه است.

منظور از ایقاع چیست؟

برای آنکه با فرق بین عقود و ایقاعات آشنا شوید، ما در بخش قبل تعریف عقد را در اختیارتان قرار دادیم و اکنون به تعریف منظور ایقاع می پردازیم. البته باید به این موضوع اشاره داشته باشیم که در رابطه با مفهوم و تعریف ایقاع در قانون هیچ صحبتی نشده است؛ اما با این حال در علوم فقهی در رابطه با این موضوع به طور کامل صحبت شده است. حال برای آنکه شما بتوانید مفهوم این نوع از عقد را به درستی متوجه شوید، باید گفت ایقاع در حقیقت به آن عمل حقوقی گفته می شود که در ایجاد آن تنها اراده یک نفر دخیل است و به نوعی می توان گفت به صورت یک جانبه و بدون توجه به طرف مقابل و فی مابین ایجاد خواهد شد. برای مثال در شرایط مربوط به فسخ قرارداد، اگر شخصی حق فسخ قرارداد را داشته باشد می تواند بدون درنظر گرفتن طرف مقابل و نظر شخص، قرارداد منعقد شده را به صورت یکطرفه فسخ کند.

مهم ترین تفاوت عقد و ایقاع چیست؟

در راستای بررسی فرق بین عقود و ایقاعات تعریف مربوط به هر یک از این موارد را در اختیارتان قرار دادیم؛ بنابراین شما تا حدودی متوجه فرق و تفاوت این دو مورد با یکدیگر شدید. حال برای آنکه بتوانید درک درستی از این موضوع پیدا کنید، این تفاوت ها را به شکل دسته بندی و منظم به شما خواهیم گفت:

• برای ایجاد عقد به حداقل دو اراده نیاز خواهد بود؛ چراکه گفتیم عقد زمانی بسته می شود که دو یا چند نفر با دو یا چند نفر دیگر بر سر موضوعی به توافق می رسند. این در حالی است که برای تنظیم ایقاع یک اراده کافی خواهد بود.
• دومین فرق بین عقد و ایقاع این است که اگر دو رکن گفته شده، یعنی رکن ایجاب و قبول وجود نداشته باشد، عقد ایجاد نخواهد شد؛ اما ایقاع به این صورت نیست و اگر تنها یک اراده کافی وجود داشته باشد، ایقاع ایجاد خواهد شد.
• برای آنکه یک عقد ایجاد شود، هر دو طرف باید اهلیت داشته باشند؛ این در حالی است که در ایقاع اهلیت داشتن همان یک نفر که اراده کرده است کافی خواهد بود.
• دیگر فرق بین عقود و ایقاعات این است که در انعقاد عقد توافق طرفین وجود دارد، بنابراین دیگر لزومی به اعلام نیست. اما در رابطه با ایقاع که یک عمل مفرد است شرایط فرق می کند و اعلام ضروری خواهد بود.
• آخرین تفاوتی که می خواهیم به آن اشاره کنیم نیز مربوط به مدل های قرارداد می شود که در رابطه با این موضوع باید گفت ایقاع به اعمالی چون طلاق، رجوع شوهر و فرزند خواندگی و … مربوط می شود، در حالی که نمونه های عقد عبارتند از رهن، بیع، اجاره، وصیت، نکاح، مضاربه و …

کلام آخر

عقد و ایقاع دو مفهوم مهم حقوقی هستند که شما باید در رابطه با آن ها اطلاعات کافی داشته باشید تا بتوانید به بهترین شکل در برابر آن ها عمل کنید. از همین رو ما در این مقاله علاوه بر آنکه تعریف هر یک از این موارد را در اختیارتان قرار دادیم، به بررسی فرق بین عقود و ایقاعات نیز پرداختیم که شما می توانید با توجه به آن ها و درنظر گرفتنشان بهترین عملکرد را از خود  نشان دهید.