آشنایی با مراحل دادرسی در دادگاه های ایران ⚖️【آپدیت آخر】
برقراری عدالت و حفاظت از حقوق مردم در یک جامعه از طریق دادرسی انجام می شود. ممکن است برای افرادی که آشنایی با مسائل حقوقی نداشته باشند، روند دادرسی در دادگاه تا حدودی پیچیده باشد. مراحل دادرسی در دادگاه های ایران از ثبت شکواییه شروع می شود تا صدور رای نهایی ادامه دارد. در این راستا مشورت با وکلا می تواند به تسریع روند دادرسی کمک بسیار زیادی کند. ما در مقاله ای دیگر در خصوص مسئول پرداخت هزینه دادرسی نیز مطالبی را ذکر کرده ایم.
دادرسی چیست؟
دادرسی به معنای بررسی و رسیدگی به دعوی مطرح شده توسط خواهان در یک پرونده حقوقی یا کیفری می باشد. روند دادرسی از زمان ارائه دادخواست به دادگاه شروع می شود. این رسیدگی باید تا اخذ رای نهایی و صدور حکم ادامه داشته باشد. مراحل دادرسی در دادگاه های ایران بستگی به نوع آن دارد. در این راستا روند پیش دادرسی، ارائه کیفرخواست، ابلاغ کیفرخواست و صدور رای توسط دادگاه باید طی شوند. به طور کلی دو نوع دادرسی داریم که عبارتند از:
-
دادرسی معمولی
روند این نوع دادرسی به گونه ای است که در ابتدا خواهان دعوی خود را علیه خوانده به دادگاه ارائه می دهد. در این حالت باید خوانده در این رابطه دفاعیات لازم را انجام دهد. دادگاه نیز موظف است که مدارک را بررسی و حکم نهایی را صادر نماید. در این حالت دو طرف دعوی در دادگاه حضور دارند و می توانند از حقوق خود دفاع کنند. دادگاه عمومی و انقلاب مسئول رسیدگی به دادرسی خاص می باشد.
-
دادرسی خاص
گاهی بدون اینکه دعوی و شکواییه از طرف خواهان بر علیه خوانده در دادگاه مطرح شود، دادگاه خودسرانه به یک پرونده رسیدگی می کند. در این نوع دادرسی یکی از طرفین دعوی حاضر نیست و روند دادرسی نیز بدون وی انجام می شود! ما در ادامه به ذکر مراحل دادرسی در دادگاه های ایران خواهیم پرداخت.
مراحل دادرسی در دادگاه های ایران به چه صورت است؟
ممکن است در زندگی هر شخصی اختلاف و دعوای حقوقی پیش آید. برای رسیدگی به اختلافات حقوقی نیز باید مراحل دادرسی طی شوند؛ البته نیازی نیست که افراد عادی به صورت تخصصی با روند و مراحل دادرسی در دادگاه های ایران آشنا شوند. اما آشنایی با مراحل آن می تواند موجب افزایش آگاهی حقوقی، عدم ضایع شدن حقوق و کم تر شدن هزینه های مربوط به دادرسی شود. در این رابطه می توانید با بهترین وکیل رشت مشورت کنید.
پرونده های حقوقی نیازی به پیش دادرسی ندارند؛ اما برای طی کردن مراحل دادرسی پرونده های کیفری باید ابتدا با مراحل پیش دادرسی آشنا شویم. بدیهی است که بدون داشتن پیش زمینه نمی توان روند دادرسی را آغاز کرد.
مراحل پیش دادرسی پرونده های کیفری
قبل از شروع دادرسی کیفری باید مراحل پیش دادرسی انجام شوند. مواردی مانند تحقیقات ابتدایی، تنظیم شکواییه و ابلاغ کیفرخواست در این راستا باید انجام شوند:
تحقیقات ابتدایی در خصوص پرونده کیفری
هر پرونده کیفری ابتدا باید توسط بازپرس یا دادستان مورد بررسی قزار بگیرد. در این مرحله ابتدا باید در خصوص مواردی مانند نوع جرم، شناسایی فرد متهم و داشتن دلایل کافی بر علیه متهم تحقیق شود. از مراحل دادرسی در دادگاه های ایران می توان به بررسی و تحقیق میدانی اشاره کرد:
- دریافت گزارشات مربوطه از مامور انتظامی
- حضور در صحنه جرم و بررسی آن
- در نظر گرفتن گفته های شهود و صحت سنجی آن ها
- ثبت اظهارات متهم و بازجویی از وی
- تحقیق محلی
- دریافت استعلامات مورد نیاز از مراجع
- فرستادن پرونده به ارگان هایی مانند پزشکی قانونی
هنگامی که تحقیقات ابتدایی در خصوص پرونده های کیفری به اتمام برسد، بازپرس باید در رابطه با مواردی مانند قرار منع تعقیب و یا صدور قرار جلب تصمیم گیری کند.
مرحله قرار منع تعقیب
ممکن است دادستان یا بازپرس در مراحل اولیه نتواند ادله کافی برای اثبات جرم متهم را به دست آورد. در این مواقع برای متهم قرار منع تعقیب صادر می شود. دادستان می توان هر زمان که دلایل کافی برای اثبات جرم به دست آورد، قرار منع تعقیب را لغو کند.
مرحله قرار جلب به دادرسی
بر اساس مراحل دادرسی در دادگاه های ایران، هنگامی که دلایل کافی برای اثبات جرم متهم وجود داشته باشد، امکان صدور قرار جلب متهم وجود دارد. در این صورت فرد متهم باید برای دفاع از خود در دادگاه حضور پیدا کند.
مرحله قرار موقوفی تعقیب
گاهی به دلایلی مانند فوت متهم، صلح، سازش و … فرآیند تعقیب کیفری به تعویق می افتد. این امکان وجود دارد که به دلایل ذکر شده به طور کلی روند دادرسی به این پرونده تعلیق شود. در این صورت بر اساس قانون باید قرار موقوفی تعقیب صادر شود. در این روند نیز دادستان می تواند در آینده دوباره بر اساس شرایط جدید به این پرونده رسیدگی کند.
مرحله اول دادرسی در ایران: تنظیم کیفرخواست
بعد از طی کردن تحقیقات اولیه و اثبات جرم، کیفرخواست توسط دادستان صادر می شود. در این سند اتهامات متهم و دلیل انتساب آنها به وی به طور کامل توضیح داده شده اند. می توان گفت که کیفرخواست برای شروع محاکمه به دادگاه ارائه می شود. بر اساس مراحل دادرسی در دادگاه های ایران، کیفرخواست شامل اطلاعاتی مانند نام و مشخصات متهم، نام شاکی، موضوع و دلایل اثبات جرم می باشد.
مرحله دوم دادرسی در ایران: ابلاغ کیفرخواست
در راستای طی کردن مراحل دادرسی در دادگاه های ایران باید در مرحله بعدی، کیفرخواست به متهم ابلاغ شود. ابلاغ کیفرخواست اغلب به صورت حضوری یا غیابی انجام می شود. در صورتی که به صورت حضوری باشد، متهم آن را امضاء می کند؛ اما اگر کیفرخواست به صورت غیابی ارائه شود، متهم باید ظرف مدت ده روز نسبت به حضور در دادگاه اقدام کند. اگر متهم در این بازه زمانی به دادگاه مراجعه نکند، بدون حضور روی دادگاه تشکیل و به پرونده رسیدگی خواهد شد.
مرحله سوم دادرسی در ایران: رسیدگی در دادگاه
با طی کردن مراحل دادرسی در دادگاه های ایران، روند رسیدگی در دادگاه نیز فرا می رسد. در این صورت طرفین باید در دادگاه حضور پیدا کنند و بر اساس مواردی مانند اظهارات، مدارک، دلایل و …. رای نهایی توسط دادگاه صادر گردد. رای صادر شده در دادگاه بر اساس قانون و بر طبق دلایل موجود در پرونده می باشد. ممکن است رای شامل تبرئه، محکومیت به حبس، پرداخت دیه یا پرداخت خسارت باشد. در این هنگام رای توسط ارکان اجرایی، اجرا خواهد شد.
ممکن است متهم به رای نهایی اعتراض داشته باشد و در نتیجه فرجام خواهی (اعتراض به رای صادر شده در دادگاه) انجام می شود. بدین منظور متهم تنها 20 روز زمان دارد که نسبت به اعتراض به رای اقدام کند. با بررسی مجدد پرونده توسط دیوان عالی کشور، نسبت به تایید یا نقض رای دادگاه اقدام خواهد شد. اگر رای نهایی دادگاه در فرجام خواهی نیز تایید شود، حکم اجرا می شود. در صورت نقض رای دادگاه نیز پرونده به دادگاه ارجاع داده می شود و ممکن است فرآیند دادرسی دوباره انجام شود.
کلام آخر
ما در این مقاله در خصوص مراحل دادرسی در دادگاه های ایران مطالبی را شرح دادیم. قدم اول برای شروع دادرسی، انجام تحقیقات اولیه است که به پیش دادرسی معروف است. بعد از آن با صدور کیفرخواست مراحل اصلی دادرسی آغاز می شود و سرانجام با صدور حکم نهایی توسط دادگاه به اتمام می رسد.
