مهریه به نرخ روز در قانون چگونه محاسبه می شود؟

مهریه یکی از حقوق مالی زن در عقد نکاح است که در قانون ایران بر اساس میزان توافق طرفین تعیین می‌شود. با این حال، در بسیاری از موارد به‌ویژه در ازدواج‌هایی که سال‌ها از آن گذشته است، مبلغ مهریه به‌واسطه تورم و تغییرات اقتصادی، به‌ویژه در صورت درخواست آن، ارزش واقعی خود را از دست می‌دهد. از این رو، برای حفظ عدالت و جلوگیری از کاهش قدرت خرید مهریه، قانون‌گذار روش‌هایی برای محاسبه مهریه به نرخ روز در نظر گرفته است. محاسبه مهریه به نرخ روز به‌طور کلی بر اساس شاخص تورم سال جاری و سال عقد انجام می‌شود، به‌گونه‌ای که با استفاده از این شاخص‌ها، مبلغ مهریه بروز رسانی می‌شود تا منعطف با شرایط اقتصادی زمان درخواست آن باشد. این فرایند موجب می‌شود که مهریه به نرخ روز، انعطاف‌پذیری بیشتری در برابر تغییرات اقتصادی داشته باشد و از نظر مالی، به شرایط و نیازهای واقعی طرفین نزدیک‌تر شود. در این مطلب فرمول محاسبه مهریه به نرخ روز و تاثیرات تورم اقتصادی بر نرخ روز مهریه کامل توضیح داده شده است.

تعریف مهریه به نرخ روز و تفاوت آن با مهریه ثابت

مهریه به نرخ روز، به عنوان یک روش برای محاسبه مهریه، در واقع راه‌حلی است که در برابر تغییرات اقتصادی و تورم قرار می‌گیرد تا از کاهش ارزش مهریه در طول زمان جلوگیری کند. این روش به این صورت عمل می‌کند که مبلغ مهریه‌ای که در زمان عقد تعیین شده، بر اساس شاخص تورم و تغییرات قیمت‌ها در طول زمان، به‌روز می‌شود. در این فرآیند، هر سال که مهریه به درخواست یکی از طرفین در دادگاه یا مراجع قضائی وصول می‌شود، شاخص تورم سال جاری با شاخص تورم سال عقد مقایسه می‌شود و سپس مبلغ مهریه با توجه به این تفاوت‌ها، محاسبه و به‌روزرسانی می‌شود. به عبارت ساده‌تر، مهریه به نرخ روز این امکان را می‌دهد که مهریه اولیه، متناسب با شرایط اقتصادی روز محاسبه شود و دیگر تحت تاثیر کاهش قدرت خرید ناشی از تورم قرار نگیرد.

در مقابل، مهریه ثابت به‌طور معمول همان مبلغی است که در زمان عقد تعیین شده و هیچ‌گونه افزایشی در آن انجام نمی‌شود، حتی اگر در طول زمان تورم و تغییرات اقتصادی زیادی رخ دهد. این بدان معناست که ممکن است در شرایطی که تورم بالا رفته و ارزش پول کاهش پیدا کرده، مهریه ثابت از ارزش واقعی خود افت کند و به‌ویژه در طلاق یا درخواست مهریه، طرفین با مشکل روبه‌رو شوند. به عنوان مثال، در ازدواجی که در دهه‌های گذشته صورت گرفته، مبلغ مهریه به اندازه کافی بالا نیست به همین علت هزینه‌های زندگی در زمان حاضر را پوشش نمی‌دهد.

در واقع، مهریه به نرخ روز، روش منصفانه‌تری است زیرا به‌روزرسانی مداوم مبلغ مهریه بر اساس تورم و تغییرات اقتصادی، از کاهش قدرت خرید آن جلوگیری می‌کند. این روش به‌ویژه در کشورهایی با تورم بالا یا شرایط اقتصادی ناپایدار اهمیت بیشتری دارد، زیرا تضمین می‌کند که حقوق مالی طرفین، به‌ویژه زن، همواره با شرایط اقتصادی روز برابر باشد و از نابرابری‌های احتمالی جلوگیری کند. در حالی که مهریه ثابت، اگرچه در زمان عقد منصفانه به نظر می‌رسد، اما ممکن است در درازمدت به دلیل افزایش هزینه‌ها و تورم، مشکلاتی را برای طرفین به‌ویژه در زمان طلب مهریه ایجاد کند.

محاسبه مهریه به نرخ روز قوه قضاییه

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز قوه قضاییه به این صورت است که شما باید عدد شاخص یک سال قبل از مطالبه مهریه خود را بر عدد شاخص سال ازدواج تقسیم کنید و نتیجه حاصله را در مبلغ کل مهریه ضربدر کنید تا بتوانید نرخ روز مهریه را بدست بیاورید. این شاخص از سوی مرکز آمار ایران یا سایر نهادهای رسمی منتشر می‌شود.

اگر مهریه عندالمطالبه 100 سکه باشد و شاخص تورم سال پایه (مثلاً 1390) برابر 100 و شاخص تورم سال جاری (مثلاً 1403) برابر 400 باشد، محاسبه به شرح زیر است:

مهریه به نرخ روز = 100 × (400 / 100) = 400 سکه

در این مثال، مهریه به نرخ روز برابر با 400 سکه خواهد بود.

البته فراموش نکنید که در صورتی که مهریه به صورت «عندالمطالبه» یا «عندالاستطاعه» تعیین شده باشد، نحوه محاسبه ممکن است متفاوت باشد. در صورت فوت شوهر، شاخص تورم سال فوت او به جای شاخص سال درخواست مهریه در فرمول محاسبه جایگزین می‌شود. در صورتی که زن فوت کند، ورثه نمی‌توانند مهریه را به نرخ روز مطالبه کنند و تنها مبلغ مهریه که در عقدنامه ذکر شده، ملاک قرار می‌گیرد.

برای اطمینان از صحت محاسبه و آگاهی از آخرین ضوابط، توصیه می‌شود با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنید.

مهریه به نرخ روز در قانون جدید ایران

در قانون ایران، مهریه به نرخ روز به‌ویژه برای مهریه‌های نقدی (ریالی) مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع در تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، که در سال ۱۳۷۶ به این ماده الحاق شد، به‌صراحت اشاره شده است. بر اساس این تبصره، چنانچه مهریه وجه رایج باشد، ارزش آن باید متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد، که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود، محاسبه و پرداخت می‌شود.

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز به این صورت است که ابتدا باید شاخص تورم سالی که درخواست مهریه به‌طور رسمی صورت می‌گیرد (مثلاً سال 89) را بر شاخص تورم سالی که عقد انجام شده است (مثلاً سال 74) تقسیم کرد. سپس، عدد به‌دست آمده را در مبلغ مهریه که در زمان عقد تعیین شده است، ضرب می‌کنیم.

برای مثال، اگر مبلغ مهریه 15 میلیون تومان در زمان عقد بوده و درخواست مهریه در سال 89 مطرح شده باشد، با تقسیم شاخص تورم سال 88 (یک سال قبل از وصول مهریه) بر شاخص تورم سال 74، حاصل ضرب این عدد در مبلغ اولیه مهریه، مبلغ مهریه به نرخ روز را به‌دست خواهیم آورد. این مبلغ معادل مهریه حال حاضر یا مهریه به نرخ روز عقد خواهد بود.

چگونه نرخ روز مهریه محاسبه می‌شود؟

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز به این صورت است که ابتدا باید شاخص تورم سالی که درخواست مهریه به‌طور رسمی صورت می‌گیرد (مثلاً سال 89) را بر شاخص تورم سالی که عقد انجام شده است (مثلاً سال 74) تقسیم کرد. سپس، عدد به‌دست آمده را در مبلغ مهریه که در زمان عقد تعیین شده است، ضرب می‌کنیم.

مبلغ مهریه زمان عقد: این همان مبلغی است که در زمان عقد در سند ازدواج نوشته شده است. این مبلغ می‌تواند به‌صورت نقدی (ریالی)، سکه، یا سایر اشکال باشد.
شاخص تورم سال درخواست مهریه: این شاخص توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شود و نشان‌دهنده میزان تغییرات قیمت‌ها در سطح کشور در سالی است که درخواست مهریه صورت می‌گیرد.
شاخص تورم سال عقد: این شاخص نیز نشان‌دهنده میزان تغییرات قیمت‌ها در سال عقد است و باید از منابع رسمی مانند بانک مرکزی استخراج شود.

برای مثال، اگر مبلغ مهریه 15 میلیون تومان در زمان عقد بوده و درخواست مهریه در سال 89 مطرح شده باشد، با تقسیم شاخص تورم سال 88 (یک سال قبل از وصول مهریه) بر شاخص تورم سال 74، حاصل ضرب این عدد در مبلغ اولیه مهریه، مبلغ مهریه به نرخ روز را به‌دست خواهیم آورد. این مبلغ معادل مهریه حال حاضر یا مهریه به نرخ روز عقد خواهد بود.

در صورتی که مهریه به‌صورت نقدی تعیین شده باشد (مثلاً 10 میلیون تومان)، این مبلغ با استفاده از شاخص‌های تورم به روز می‌شود.
برای مهریه‌هایی که به‌صورت غیرنقدی مانند سکه یا طلا تعیین شده، معمولاً همان مقدار اولیه در نظر گرفته می‌شود، مگر در صورتی که در قرارداد نکاح تغییرات خاصی برای آن تعیین شده باشد.

تاثیر تورم بر محاسبه مهریه به نرخ روز

تورم تاثیر زیادی بر محاسبه مهریه به نرخ روز دارد، زیرا تورم باعث افزایش قیمت‌ها در طول زمان می‌شود. به عبارت دیگر، زمانی که مهریه به نرخ روز محاسبه می‌شود، افزایش قیمت‌ها و هزینه‌های زندگی که نتیجه تورم هستند، در نظر گرفته می‌شود. در واقع، مهریه که در ابتدا مبلغ مشخصی داشته است، بر اساس تغییرات شاخص تورم از زمان عقد تا زمان درخواست مهریه به‌روز می‌شود.

با افزایش تورم، قیمت کالاها و خدمات نیز بالا می‌رود.  در واقع، پولی که در گذشته برای خرید یک کالا یا خدمت خاص کافی بود، اکنون ممکن است کافی نباشد. هر چه میزان تورم بیشتر باشد، تفاوت میان مبلغ مهریه اولیه و مهریه به نرخ روز نیز بیشتر خواهد بود. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که تورم در طول سال‌ها افزایش چشمگیری داشته باشد، تاثیر بیشتری دارد. این امر باعث می‌شود که مبلغ مهریه در زمان درخواست آن، بیشتر از مبلغ اولیه‌ای که در زمان عقد تعیین شده باشد. برای مشاوره حقوقی آنلاین می توان از این سامانه کمک گرفت.

اگر در زمان عقد مهریه 100 سکه طلا بوده باشد، اما در سال‌های بعد به دلیل تورم، ارزش پول کاهش یافته باشد، مبلغ مهریه به نرخ روز می‌تواند به عدد قابل توجهی برسد.
برای مثال، اگر شاخص تورم در سال جاری چهار برابر شاخص سال عقد باشد، مهریه به نرخ روز چهار برابر بیشتر از مبلغ اولیه خواهد بود.

در نتیجه تورم باعث می‌شود که ارزش پول در طول زمان تغییر کند و این تغییرات در محاسبه مهریه به نرخ روز لحاظ می‌شود تا میزان مهریه متناسب با قدرت خرید و وضعیت اقتصادی زمان دریافت آن مشخص شود.