عناصر تشکیل دهنده جرم چیست؟
جرم شناسی رشته ای در حقوق است. با مطالعه این رشته، می توان جرم و عوامل تشکیل دهنده آن را شناخت. برای احاطه کامل بر این علم باید با مفاهیم جرم، بستر جرم و علت وقوع جرم آشنا شد. هر چه دانش و آگاهی بیشتری نسبت به جرم وجود داشته باشد کنترل و پیشگیری از وقوع آن در جامعه راحت تر خواهد بود. در این مقاله دادخواه وکالت به تشریح کامل جرم و عناصر تشکیل دهنده آن خواهیم پرداخت.
جرم در حقوق چیست؟
رشته حقوق چندین گرایش دارد. جرم زیر مجموعه شاخه جنایی کیفری حقوق بوده که مبحثی کاملا پیچیده و به بررسی همه جانبه نیاز دارد. در دومین ماده قانون کشور، تعریفی از جرم ارایه شده است. برخی از افعال در قانون، انجام دادن آن ها جرم بوده و برخی دیگر انجام ندادن آن جرم محسوب می شود.
اگر فردی فعلی را که قانون منع کرده انجام دهد به فعل صورت گرفته جرم گفته می شود و فرد خاطی باید مجازات گردد. در شرایطی که فرد بر خلاف قانون، ترک فعل کند جرم رخ داده و دادگاه مجرم را بر اساس عناصر تشکیل دهنده جرم مجازات خواهد کرد.
به طور مثال، جعل اسناد در قانون، فعلی مجرمانه است. اگر فردی بدون توجه به قانون، کار جعل سند را انجام دهد باعث ارتکاب جرم شده و باید بر اساس نوع جرم محاکمه شود. تمامی کسب و کارها باید مالیات بپردازنذ. زمانی که کسب و کاری به هر دلیلی از پرداخت مالیات چشم پوشی می کند و یا به دنبال دور زدن این قانون است ترک فعل کرده و جرمی را مرتکب شده است. بعد از بررسی جرم، وجود شواهد و مدارک کافی و شناسایی مجرم، دادگاه برای مجازات مجرم تشکیل می شود.
عناصر تشکیل دهنده جرم چیست؟
جرم دارای ابعاد و عناصری به شرح زیر است:
- عنصر رسمی: هر عمل و یا ترک عملی جرم نیست. وقتی قانون کشور برخی از افعال را جرم بداند و به صورت مکتوب ماده واحده ای به آن انتصاب داده شود جنبه رسمی جرم است. هنگامی که ذهنیت جامع نسبت به برخی از رفتارها منفی باشد ولی ماده ای در قانون برای منع رفتار وجود نداشته باشد آن رفتار جرم محسوب نمی شود و مجازاتی نیز در پی نخواهد داشت. بنابراین عنصر رسمی جرم از عناصر تشکیل دهنده جرم است که قانونگذاران با تشخیص جرم دانستن آن مجازات هایی تعیین کرده اند. جنبه قانونی جرم شامل دو مفهوم حکم بر اساس ابهام و حکم بر اساس زمان انجام جرم می شود. اگر ابهامی در عبارات قانونی وجود داشته باشد هنگام بررسی جرم و مجازات، رویکردها به نفع متهم تغییر خواهد کرد. زمان مفهوم قانونی دیگر است. وقتی که انجام دادن عملی در گذشته جرم نبوده ولی قانون امروز آن را جرم می داند. نمی توان با قانون جدید فردی که در گذشته جرمی را مرتکب شده مجازات کرد.
- عنصر منسوب به ماده: افرادی وجود دارد که در طول روز قصد و نیت های بدی در ذهن آن ایجاد می شود. نیت هایی که اگر به رفتار تبدیل شوند جرم بوده و مجازات دارد. تا زمانی که نیت ها فقط در ذهن افراد باشد از نظر قانونی جرمی رخ نداده است؛ زیرا خروجی نیت، رفتار و یا فعلی نبوده است. بنابراین جنبه مادی جرم همان رفتارها و افعالی است که بعد از نقش بستن نیت سوء در ذهن مجرم به وقوع می پیوندد.
- عنصر روحی: هنگامی که فرد با اراده خود و بر اساس شرایط روحی پیش آمده نقشه ارتکاب جرم را می کشد عنصر روحی جرم به حساب می آید. در واقع عنصر روحی از عناصر تشکیل دهنده جرم و محرک او برای انجام جرم بوده است.
آیا با عوامل موثر در ارتکاب جرم آشنا هستید؟
در هر جامعه ای افرادی وجود داشته اند که با انجام دادن جرایم درصدد برهم زدن نظم و قانون بوده اند. هر جرم با دلیل مشخصی رخ می دهد. عوامل موثر در ارتکاب جرم متنوع بوده که در زیر به تشریح آن ها پرداخته می شود:
- عوامل شخصی: هنگامی که منشاء جرم به سرشت فرد و چهارچوب جسم آن مربوط باشد می توان گفت عومل فردی باعث رخ دادن جرم شده است. عوامل فردی شامل موارد زیر است:
- جنس: مشاهده آمار صادر شده دادگاه کشور های مختلف حاکی از آن است که بیشتر جرم ها را مردان انجام داده اند. عوامل متعددی می تواند باعث کم بودن تعداد زنان نسبت به مردان باشد. یکی از این عوامل فرهنگ و آداب و رسوم هر ملت راجع به زنان است.
- سن: در هر سنی امکان مرتکب شدن به جرم وجود دارد. با توجه به غالب بودن حس انتقام در جوانان و نوجوانان، افراد در سنین نوجوانی و جوانی در معرض جرم قرار دارند.
- روان: افرادی که درگیر اختلال روان هستند زمینه ارتکاب جرم را دارند. نقایص شخصیتی و یا بیماریهای مختلف اعصاب هر کدام می تواند بستر ایجاد جرم را مهیا کرده و در طبقه بندی عناصر تشکیل دهنده جرم در بخش عنصر روانی قرار گیرند.
- عوامل اجتماعی : هنگامی که فرد در محیطی رشد کند که بزهکاری در آن رواج داشته ممکن است تحت تاثیر اجتماع مرتکب جرم شده و به یک شخص بزهکار تبدیل شود. عوامل اجتماعی ایجاد کننده جرم به شرح زیر هستند:
- مهاجرت: انتقال محل زندگی از روستا به شهر و یا از یک کشور به کشور دیگر و سخت بودن شرایط انطباق می تواند از علت های اجتماعی جرم باشد. افراد با ورود به یک فضای جدید برای نشان دادن خود ممکن است دست به اقداماتی زده که جرم محسوب شود.
- بیکار بودن: بیکار بودن عموما با فقر همراه است. شرایط بد اقتصادی می تواند فرد و یا تمام اعضای خانواده را در موقعیت جرم قرار دهد.
- عوامل طبیعی: گاهی عوامل طبیعی و تاثیر آن بر افراد می تواند باعث ایجاد جرم شود. به طور مثال، در مناطق گرم با حاکم شدن گرما بر محیط، ممکن است روان افراد درگیر شده و به منازعه با دیگران بپردازد. منازعه و پیامدهای آن می تواند یک عنصر مادی جرم بوده و جزء عناصر تشکیل دهنده جرم به حساب آید.
راجع به عوامل بازدارنده جرم چه می دانید؟
قانون گذاران برای جلوگیری از وقوع جرم به دنبال بررسی و اجرای عوامل بازدارنده جرم هستند. این عوامل عبارتند از:
- ممانعت کیفری: اقداماتی که توسط قانون برای کاهش وقوع جرم انجام می شود. تعیین مجازات توسط قانون خود نوع مانع برای جرم است.
- ممانعت عمومی: انتقال ترس از مجازات در افراد و گره های مختلف می تواند وقوع جرم در سال های آینده را کاهش دهد. در واقع ارزش های حاکم بر یک جامعه در وقوع جرم های آتی موثر است.
- ممناعت فردی: هنگامی که قانون گذار، مجازات جرایم را شرح دهد. ممکن است هر فرد به دلیل وجود مجازات سنگین، تصمیم به انجام جرم نگیرد؛ زیرا این باور در او نهادینه شده که با انجام دادن جرم علاوه بر مجازات، دیدگاه اجتماعی نسبت به او منفی خواهد شد. بنابراین هیچکدام از عناصر تشکیل دهنده جرم به وقوع نخواهد پیوست.
- ممناعت اجتماعی: هنگامی که متخصصان با بررسی های خود بر روی جامعه افراد را آموزش داده و فرهنگ سازی کنند نوعی ممناعت اجتماعی برای ایجاد جرم به وجود خواهد آمد. آن ها با تشریح عوامل خطر در جامعه به آگاهی افراد می افزایند.
کلام آخر
جرم یک بعدی نبوده و دارای عناصر مختلفی است. در این مقاله به صورت کامل عناصر تشکیل دهنده جرم شرح داده شد و به صفر تا صد موضوعات مربوط به آن نیز پرداختیم. در نهایت امیدوار هستم با مطالعه و بررسی مفاهیم ذکر شده به پاسخ سوالات خود رسیده باشید و بدانید که در هر موقعیت چه چیزی انتظار شما را می کشد.
