تصرف عدوانی در ملک مشاع چیست؟ ⚖【آپدیت 1403】

امروزه مال و املاک هر فرد جرو مهمترین عوامل سرمایه گزاری وی به شمار می رود. از این رو یکی از موضوعاتی که بسیار قابل توجه است، تصرف عدوانی در ملک دیگری است. ار آنجلا که امروزه بسیاری از افراد به صورت شراکتا اقدام به خرید می کنند، تصرف عدوانی می تواند به صورت تصرف عدوانی در ملک مشاع تحقق یابد. در قوانین کشور ما، مواد قانونی تصویب شده است که افراد را از تصرف در ملک دیگران، منع نموده و برای تصرف عدوانی یا تصرف با زور املاک دیگران، مجازات هایی نیز پیش بینی کرده اند. در این مقاله به بررسی این موضوع و رای وحدت رویه مرتبط با آن می پردازیم. با ما همراه باشید.

به طور کلی، می توان گفت که تصرف عدوانی، به این معنا است که شخصی، مال غیر منقول فرد دیگری، از جمله زمین یا خانه را، بدون رضایت مالک یا متصرف آن، با استفاده از زور و اجبار، غصب کتد. به عبارتی با این کار مانع اعمال تصرفات وی شو . حالا، زمانی که یک یا یا چند نفر، در یک مال شریک باشند و شخص دیگری، اقدام به تصرف آن مال مشاع بنماید، و امکان تصرف آنها را سلب کند، تصرف عدوانی ملک مشاع ، رخ می دهد. البته این موضوع یعنی تصرف عدوانی با موضوع خلع ید تفاوت هایی عمده از قرار زیر دارد:

• دعوای تصرف عدوانی ملک مشاع صرفا برای اموال غیرمنقول همچون خانه و زمین مطرح می شود. درصورتی که خلع ید برای اموال منقول و غیرمنقول می باشد.
• رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی را می توان خارج از نوبت نیز انجام داد، درشرایطی که خلع ید این طور نیست.
• اجرای حکم در دعاوی خلع ید به حکم قطعی نیاز دارد اما در تصرف عدوانی نیازی به قطعی شدن حکم نیست و می توان آن را به موعد اجرا گذاشت.
• دعوای تصرف عدوانی دعوای غیرمالی است و هزینه دادرسی آن همچون دعاوی غیرمالی محاسبه می شود. درصورتی که خلع ید براساس قیمت ملک محاسبه می شود.
• در خلع ید باید مالکیت فرد اثبات شود درصورتی که در دعاوی سه گانه سبق تصرف باید اثبات گردد.

تصرف عدوانی در ملک مشاع

پیشتر به این موضوع اشاره کردیم که یکی از انواع املاک، املاک مشاعی هستند. گاهی یکی از شرکا یا شخص ثالث، اقدام به تصرف عدوانی آن می نماید.

در این صورت، لازم است بررسی شود که آیا عمل مرتکب، وصف مجرمانه دارد یا خیر؟ به عبارتی تصرف عدوانی در ملک مشاع اگر از طرف شریک بشد جرم است؟ اگر از طرف شخص ثالث باشد جرم است؟ یا تفاوتی ندارد و این کار را در هر دو صورت جرم میشناسیم؟ این موضوع بسیار اهمیت دارد. چرا که در صورت جرم بودن عمل مرتکب، مجازات سنگینی متوجه وی خواهد بود. در غیر این صورت، تنها می توان رفع تصرف او را به شیوه حقوقی، درخواست کرد.

برای آنکه از روایای تخصصی این کار آگاه شوید بهتر است از مشاوره با برترین وکلای حقوقی و کیفری بهره بجویید. به جهت دسترسی به راه های دسترسی کلیک کنید.

جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع

در این بخش به پاشخ این سوال دست می یابیم که تصرف عدوانی ملک مشاع در چه حالتی جرم است؟ به این منظور این نوع تصرف را با توجه به مرتکب آن به دو دسته کلی تقسیم می نماییم:

• اگر تصرف عدوانی در ملک مشاع توسط فردی غیر از شرکای ملک مشاع باشد، نحوه شکایت از آن از طریق کیفری است و باید به مراجع کیفری مراجعه کنید. تا پیگیری های لازم انجام شود. قانون مجازات های مخصوصی برای اینگونه جرایم در نظر گرفته است.
• اگر ملک مشاع توسط یکی از شرکا تصرف شود، دیگر شرکا می توانند دعوای خلع ید را درخواست کنند.

بنابراین باتوجه به رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، فقط در شرایطی که ملک مشاع توسط شخص دیگری تصرف شود این اقدام جرم می باشد. در نتیجه پیگرد کیفری دارد. طبق قانون تصرف عدوانی ملک مشاع توسط یکی از شرکای مال مشاع پیگیرد حقوقی دارد. در دادگاه های حقوقی به آن رسیدگی می گردد.

جهت مطالعه بیشتر در امور ملکی کلیک کنید: نحوه تفکیک ملک

شکایت برای تصرف عدوانی در ملک مشاع

طبق آنچه تا به اینجا گفتیم این شکایت در صورت تحقق جرم از سوی شخص ثالث جنبه کیفری دارد و امکان پذیر است. شکایت و رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع علیه اشخاص ثالث، از طریق تنظیم شکواییه علیه مجرم می باشد. نحوه شکایت از شخص ثالث به خاطر تصرف عدوانی ملک مشاع ، به این صورت است که:

• شاکی، با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی، شکواییه خود را ارائه می نماید.
• شاکی شکواییه را در دادسرا و دادگاه کیفری دو محل وقوع مال غیر منقول، پیگیری می کند.
• وی، ابتدا باید مالکیت خود را ثابت کند.
• برای اعمال مجازات جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع، قاضی دادگاه، باید سو نیت یا قصد مرتکب از انجام این جرم را احراز کرده باشد.

نکته ی حائز اهمیت که در این بین باید به خاطر بسپارید، آن است که در مقابل طلح دعوای کیفری، در صورتی که برای طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی، چنین شروطی وجود ندارد. در حقیقت تصرف سابق شخص، کافی است تا بتوان در دادگاه حقوقی، دعوای خود را مطرح کنیم.

مجازات تصرف عدوانی در ملک مشاع

حال که با جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع آشنا شدیم و گفتیم که جرم تصرف عدوانی ملک مشاع ، صرفا زمانی می نواند منجر به اعمال مجازات بشود که توسط شخص ثالثی غیر از شرکای مال مشاع غیر منقول رخ داده باشد. حال نوبت به آن رسیده تا مجازات های این جرم را مطابق با آنچه در قانون می خوانیم عنوان کنیم. این مجازات ها به شرح زیر است:

• مجازات تصرف توسط شریک: شریک ملک مشاع، به دلیل تصرف، قابل مجازات نیست. در نتیجه نمی توان از وی، به این جرم شکایت کرد. بلکه برای رفع تصرف عدوانی شریک ملک، می توان به شیوه حقوقی، در دادگاه های حقوقی، دادخواست داد.
• مجازات تصرف توسط شخص ثالث: اما در خصوص اینکه مجازات تصرف عدوانی ملک توسط شخص ثالث چیست؟ باید به ماده 690 قانون مجازات اسلامی رجوع نمود. بر اساس آن، هر کس اقدام به هر گونه تصرف عدوانی در اموال غیر منقول دیگران اعم از مشاع یا مفروز نماید، به مجازات حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. مجازات مذکور، بر اساس قانون کاهش مجازات های تعزیری، به 15 روز تا 6 ماه تقلیل یافته است.

رسیدگی به شکایت تصرف عدوانی در ملک مشاع

در این بخش بر آنیم تا به روند رسیدگی به شکایت تصرف عدوانی در ملک مشاع اشاره کنیم. نحوه شکایت را در دو حالت حقوقی و کیفری از قرار زیر مد نظر بدارید:

• به صورت حقوقی: شکایت حقوقی در این مورد به این صورت است که مدعی، با تنظیم یک نمونه دادخواست رفع تصرف عدوانی از ملک و ارائه آن به دادگاه حقوقی، موضوع را پیگیری می نماید. این دادخواست را می توان از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پرداخت هزینه دادرسی، ارائه نمود. نحوه رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی در ملک نیز، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، تابع تشریفات مذکور در قانون نیست. یعنی رسیدگی به آن، خارج از نوبت انجام می شود. مرجع رسیدگی به این دعوی، دادگاه حقوقی است که مال غیر منقول یعنی همان ملک مشاع، در حوزه آن واقع شده است.
• به صورت کیفری: در دادسرا و ارجاع آن به شعب دادگاه صالح به رسیدگی.

رای ومحدت رویه تصرف عدوانی در ملک مشاع

در این مقاله در توضیحاتمان چندین بار به رای وحدت رویه در خصوص این بحث یعنی تصرف عدوانی در ملک مشاع اشاره کردیم. حال در این بخش به منظور سخن پایانی می خواهیم این رای را تشریح نماییم.

رای وحدت رویه که دیوان عالی کشور، در سال 1376 صادر کرده است، در خصوص  تصرف عدوانی در ملک اذعان می دارد که مجازات جرم تصرف عدوانی در ملک، صرفا ناظر بر حالتی است که تصرف عدوانی، توسط شخص ثالثی غیر از شریک ملک به وقوع پیوسته باشد. نظر به اینکه در ارث، نوعی شرکت قهری میان ورثه ایجاد می شود، نمی توان مجازات ورثه به خاطر تصرف در ملک ورثه ای را درخواست نمود.

همچنین این رای به این موضوع اشاره می کند که هر چند تصرفات یک شریک در مال مشترک، بدون اذن سایر شرکا جایز نیست، اما تصرفات وی، فاقد وصف کیفری است. این بدان معناست که نمی توان شریک را به خاطر جرم تصرف عدوانی در ملک، مجازات نمود.

کلام آخر

آنچه به عنوان کلام آخر در باب محتوای این مقاله لازم است به خاطر بسپارید، آن است که در قوانین کشور ما، مواد قانونی تصویب شده است که افراد را از تصرف در ملک دیگران، منع نموده و برای تصرف عدوانی یا تصرف با زور املاک دیگران، مجازات هایی نیز پیش بینی کرده اند. ای مجازات ها می توانند در قالب مجازات های حدی و تعزیری باشد.